W małej wsi Przyszów pod Stalową Wolą, nad brzegiem rzeki Łęg, stał zamek królewski. Podobno po wojnie były jeszcze widoczne mury przyziemia. Do dzisiaj zostało po nim tylko drobne wzniesienie. Stoją na nim cztery budynki, teren jest prywatny. Można spróbować podejść na teren fosy od wschodu, choć z powodu wysokiej roślinności i niepewnego podłoża raczej nie w lecie i nie po opadach.
Dość nietypowo zamek postawiono na całkowitym odludziu, w głębi puszczy, pośród mokradeł. Nawet na początku XVI wieku w pobliżu nie były lokowane jeszcze żadne wsie. Budowla nie mogła być więc zamieszkiwana na stałe.
Nie posiadała odpowiedniego zaplecza, służby, folwarku.
Pierwotnie zamek Przyszów składał się z murowanej wieży, o której wspomina Jan Długosz, połączonej z budynkiem mieszkalnym. Otoczony był drewnianą palisadą i mokradłami zapewniającymi pełne bezpieczeństwo.
Następnie do wieży dostawiono drugi budynek.
Po rozbudowie dokonanej w XVI w. w jego skład wchodziło już 20 budynków (w tym większość drewnianych), a prócz parkanów chroniła go także głęboka fosa. Rozebrano jednak górną kondygnację wieży. Cały obszar zamkowy zajmował ponad 2 ha. Podczas niewielkich badań sondażowych w północnej części terenu zamkowego odkryto cegły gotyckie, ceramikę i 6 piwnic.
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego terenu zamkowego w Przyszowie. 1 - wyrównane wzgórze zamkowe, 2 - fosa (wał już splantowany), 3 - rzeka
Plany i rekonstrukcje
Rekonstrukcja zamku Przyszów w XIV wieku autorstwa R. Zielińskiego
Rekonstrukcja zamku Przyszów w XV wieku po rozbudowie Władysława Jagiełły autorstwa R. Zielińskiego
Źródło: Królewski zamek w Przyszowie, ks. Wilhelm Gaj-Piotrowski, Stalowa Wola, Tuchów 1998
Austriacka mapa z XVIII wieku z terenem Przyszowa. Pokazano wzgórze zamkowe i wał
Historia, wydarzenia
Murowany zamek w Przyszowie z wieżą w połowie XIV w. zbudował Kazimierz Wielki.
Jest to udokumentowane w kronice Jana Długosza.
Przypuszcza się, że zamek był jedną z ulubionych siedzib myśliwskich króla, który często polował w Puszczy Sandomierskiej.
Napady tatarskie, ruskie i litewskie na ziemię sandomierską przyczyniły się do ufortyfikowania obiektu. Mógł on też pełnić funkcję strażnicy
pradawnego szlaku handlowego znad Morza Czarnego przez Sandomierz i dalej do Krakowa, Wrocławia i Torunia oraz bronić dostępu do Sandomierza od wschodu.
przełom XIV/XV w. - za panowania Władysława Jagiełły zamek stracił znaczenie obronę i stał się typową siedzibą myśliwską. Jagiełło wielokrotnie przybywał tu na polowania oraz zapraszał swoich gości. Zamek Przyszów został przebudowany tak, aby pomieścić całą świtę króla. Do wieży dobudowano nowy budynek mieszkalny.
Monarchowie w Przyszowie
Pierwsza znana wizyta Kazimierza Wielkiego w nowo wybudowanym zamku miała miejsce 31.08.1358. Z królem przybyli najmożniejsi przedstawiciele ówczesnego rycerstwa: Otton z Pilczy, Jana Pakosławic z Rzeszowa, Jan Tarnowski. Król odwiedzał Przyszów jeszcze kilkakrotnie, ale dopiero Władysław Jagiełło stał się regularnym bywalcem na zamku.
Badacz dziejów zamku przyszowskiego ks. Gaj-Piotrowski naliczył 16 wizyt tego monarchy, ale mogło ich być więcej (pierwsza w 1389 r.). Szczególnie istotne dla kraju szykującego się do wojny z Krzyżakami były łowy na początku 1410 roku. Jagiełło nakazał zapełnić magazyny zapasami mięsa dla armii koronnej.
Wizyty następnych władców nie są już odnotowywane w kronikach zbyt często. W 1448 r. bawił tu Kazimierz Jagiellończyk, a Stefan Batory odwiedzał Przyszów w latach: 1578, 1582 i 1585.
ok. 1540 r. - w obliczu zbliżającego się niebezpieczeństwa ze strony Tatarów, hetman wielki koronny Jan Tarnowski postanowił z dużym rozmachem wzmocnić fortyfikacje zamku przyszowskiego. Powstała wtedy głęboka fosa i drewniana brama wjazdowa z mostem. Całość wraz z obszernym przedzamczem składała się z 20 budynków w tym kościoła, browaru, piekarni, stajni i arsenału. Większość z nich była drewniana
1546 r. - burgrabią warowni był Jan Szucki. Załogę zamkową w tym okresie tworzyli jeszcze: ksiądz i równocześnie pisarz oraz kucharz i klucznik opłacani z dochodów starostwa sandomierskiego
1554 r. - dokumenty z tą datą mówią o kaplicy w zamku ufundowanej przez Jana Tarnowskiego.
Po jego śmierci 7 lat później budowla zaczęła podupadać
1610 r. - przystąpiono do częściowej odbudowy zamku. Postawiono nową piętrową wieżę i most wjazdowy.
1624 r. - zamek przyszowski zniszczyły luźne oddziały kozackie zapuszczające się w te okolice. Od tej pory nie remontowany powoli niszczał
II poł. XVII w. - warownia została zdobyta i splądrowana przez Szwedów. Uległa już prawie całkowitej ruinie. Właścicielami zostali ponownie Tarnowscy, choć z innej tzw. starszej linii
przed 1690 r. - na zamku Przyszów prowadzono bliżej nieznane prace remontowe
ok. 1740 r. - Przyszów przeszedł w ręce Lubomirskich. Z zamku pozostały tylko 2 ściany głównego budynku. Zostały one wykorzystane jako budulec ufundowanego przez Jerzego Ignacego Lubomirskiego w 1752 r. klasztoru ojców Kapucynów w Rozwadowie (obecnie część Stalowej Woli)
Klasztor kapucynów w Rozwadowie zbudowany m.in. z murów zamku w Przyszowie. Zdjęcie z 1933 roku.
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT brak
CZAS Oglądnięcie terenu zamkowego z zewnątrz zajmuje ok. 10 minut. Jeśli uda się dojść do fosy to dłużej.
WSTĘP Teren zamkowy zajmują prywatne domy. Do odcinka fosy od wschodu chyba wolny.
Położenie i dojazd
Północna część woj. podkarpackiego. 12 km na południowy zachód od Stalowej Woli. Zobacz na mapie. Zamek stał po prawej stronie drogi nr 872 z Niska. Trzeba z niej skręcić w prawo.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N50.48897778° E21.99986944°
format DM (stopnie, minuty): 50°29.3386668'N 21°59.9921664'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50°29'20.32''N 21°59'59.53''E
Bibliografia
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Praca zbiorowa - Przemiany architektury rezydencjonalnej w XV-XVIII wieku na terenie dawnego województwa sandomierskiego
Gaj-Piotrowski Wilhelm - Królewski zamek w Przyszowie w rejonie Stalowej Woli – Rozwadowa. Studium z dziejów osadnictwa
Galeria zdjęć
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).