Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Rabsztyn (woj. śląskie) - Gotycki zamek królewski, później rozbudowany

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
Średnia ocena: 4.0 na 5. Głosów: 232 4 stars
           
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
Średnia ocena: 3.7 na 5. Głosów: 182 3.5 stars
           
 


Opis i stan obecny


Jeszcze do niedawna ruiny zamku w Rabsztynie wkomponowane w
ozdoba
Lwy na zamku
Około roku 1580 na zamku rabsztyńskich znajdowała się niewielka hodowla lwów króla Stefana Batorego, który był zapalonym myśliwym i kochał zwierzęta. Musiał więc upodobać sobie ten zamek, bowiem egzotyczne zwierzaki trzymano dla króla jeszcze tylko w 3 miejscach: w Krakowie, pod Warszawą i na Litwie.
wapienne skały nieopodal Olkusza były prawie całkowicie zasłonięte drzewami. Porastały go zarówno z zewnątrz jak i wewnątrz uniemożliwiając dokładne oglądnięcie. Kilka dni po moich pierwszych odwiedzinach roślinność została jednak całkowicie wycięta. U podnóża zamku rozbiła się też ekipa budowlana, która przeprowadziła konserwację i częściową odbudowę zamku. Efektem są widoczne, ale czasem trudno określić je jako pozytywne np. ktoś wpadł na chory pomysł uzupełniania kamiennych murów cegłami. Natomiast odtworzony nad fosą drewniany most jest jak najbardziej na miejscu. Na zamku rozpoczęło też działalność Bractwo Rycerskie "Kruk".
Do dzisiaj można tu podziwiać szczątki gotyckiego zamku górnego położone na skale oraz mury zamku dolnego, który kiedyś był okazałą rezydencją możnowładczą. Inną renesansową pozostałością zamku Rabsztyn są resztki bramy wjazdowej, do której ponad fosą prowadził most zwodzony. Pod bramą znajdują się sklepione piwnice. W czasach świetności zamek składał się z trzech skrzydeł mieszkalnych, zamku górnego z wysoką wieża na skale, dwóch dziedzińców i wjazdem od północy.
ozdoba
Lochy
Zamek jest ponoć połączony podziemnym przejściem z pobliską Januszkową Górą. Inni twierdzą, że z kościołem w Olkuszu.
Pierwotny dziedziniec znajdował się na płd.-zach., drugi powstał na płd.-wsch. po budowie późnorenesansowego zamku dolnego. Niestety, nie zachowała się ani wieża bramna, ani wysoka, czteropiętrowa baszta na zamku górnym, będąca jego najbardziej obronną częścią. Jednakże zamek górny położony był na skale tak wysoko, iż po wejściu na nią ukazuje się piękny widok na okolicę i całe ruiny. Dookoła warowni, na pofałdowanym znajdował się ciekawy system ziemnych fortyfikacji, niestety jeszcze nie przebadanych. Są to szańce artyleryjskie prawdopodobnie a końca XVI wieku.
ozdoba
W filmie
Zamek w Rabsztynie można zobaczyć w filmie Giacomo Battiato - "Karol. Człowiek, który został papieżem" (2005 r.).
Jak wspomniałem zamek Rabsztyn od jest w fazie długoletniej rekonstrukcji i konserwacji murów, ale można go zwiedzać. Od 2015 r. turyści mają także okazję zobaczyć dom Antoniego Kocjana - przedwojennego konstruktora szybowców z Olkusza i oficera wywiadu lotniczego AK, który rozpracował tajemnicę niemieckich rakiet V-1 i V-2. Budynek ten przeniesiono z jednej z dzielnic Olkusza w pobliże zamku, dzięki czemu może on liczyć na większą frekwencję odwiedzających.


Rekonstrukcja lub stary widok zamku rabsztyn
Drzeworyt z ruinami w Rabsztynie, Tygodnik Illustrowany 1879 r.



Plany i rekonstrukcje


Plan zamku rabsztyn
Plan zamku w Rabsztynie wg B. Guerquina i J. Fidury. A - zamek górny, B1 - dziedziniec zamku średniego (starszy) B2 - dziedziniec zamku dolnego, C - skrzydło południowe na zamku dolnym, D - wieża bramna, E - filary mostu, F - pałac z krużgankami - skrzydło wschodnie, G - fosa, H - szańce artyleryjskie

Rekonstrukcja lub stary widok zamku rabsztyn
Rekonstrukcja zamku Rabsztyn wg B. Drejewicza
Źródło: Zamki i obiekty warowne Jury Krak.-Częst., Robert Sypek, Agencja Wydawnicza CB


Rekonstrukcja lub stary widok zamku rabsztyn
Zamek Rabsztyn na obrazie Bgumiła Pilewskiego


Historia, wydarzenia


Drewniany zamek stał tu już w XIII w. (niektórzy sądzą, że nawet w XII w.), władał nim ród Toporczyków. Murowany wybudowany został za króla Kazimierza Wielkiego. Pierwsza wzmianka w dokumentach pochodzi z końca XIV w. i mowa jest w nich o rycerzu Iwo z Rabsztyna, a następnie o Janie - burgrabim rabsztyńskim. Po śmierci Kazimierza warownia przeszła w ręce prywatne w ramach spłaty jego długów. W średniowieczu zamek obejmował tylko najwyższą część wzgórza na skale (tzw. ostańcu) i składał się z wieży i budynku mieszkalnego, którego pozostałości zachowały się do dzisiaj.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku rabsztyn
Widok na zamek w Rabsztynie pod Olkuszem w połowie XIX wieku, z tzw. Albumów Stronczyńskiego

punktor Koniec XIV w. - z nadania króla Władysława Jagiełły zamek stał się własnością Spytka Melsztyńskiego herbu Leliwa
ozdoba
Bohaterski dowódca
Słynna stało się odwaga i patriotyzm pułkownika Gabriela Hołubka, dowódcy zamku rabsztyńskiego podczas trzeciego bezkrólewia w roku 1587. Arcyksiążę Maksymilian Habsburg wyruszył na czele licznego wojska do Krakowa aby siłą koronować się na króla. Po drodze najechał zamek w Rabsztynie. Na żądanie poddania się Hołubek odparł, że "nie ma innych zdrajców wśród Polaków oprócz tych co są przy arcyksięciu" i odmówił oddania zamku. Wojska Maksymiliana zrezygnowały jednak z oblężenia i ruszyły na Kraków. Po rozłożeniu się obozem pod miastem oczekiwali na wsparcie oddziału 350 żołnierzy wraz z amunicją i żywnością. Ich droga miała przebiegać przez Rabsztyn, więc sprytny Hołubek zaczaił się ze swoimi ludźmi w liczbie 100 osób i znienacka zaatakował Austriaków. Gdy przerażeni intruzi zaczęli się cofać, zostali od tyłu zaatakowani przez górników z Olkusza. Austriacy rozpierzchli się w popłochu, a Polacy przejęli ich materiał wojenny. Podobnych wypadów na austriackie dostawy, Hołubek dokonał jeszcze kilkakrotnie co przyczyniło się to tego, iż Maksymilian poniósł wielką klęskę.

punktor Początek XV w. - Piotr Szafraniec z niedalekiej Pieskowej Skały usiłował wykupić zamek za znaczną sumę 1100 grzywien, jednak Melsztyńscy nie zdecydowali się na sprzedaż
punktor 1412 r. - przebudowano wieżę zamkową oraz zbudowano studnię
punktor 1439 r. - jeden z Melsztyńskich - Spytek (potomek poprzedniego) jako przywódca polskich husytów zawiązał konfederację przeciw biskupowi Zbigniewowi Oleśnickiemu. Po napadzie na obradującą w Nowym Korczynie radę królewską został pokonany w bitwie pod Grotnikami gdzie sam poległ. Jego majątek wraz z zamkiem Rabsztyn został skonfiskowany na rzecz skarbu królewskiego
punktor poł. XV w. - budowla przeszła w ręce Tęczyńskich, którzy sprawowali urząd starostów rabsztyńskich, ale na rozkaz króla Władysława Warneńczyka oddano go wdowie po Spytku Melsztyńskim
punktor 1442 r. - starosta Andrzej Tęczyński, mąż bratanicy Spytka znacznie wzmocnił i wyremontował zamek
punktor 1511 r. - Rabsztyn wykupił Andrzej z Kościelca, a niedługo potem na dłuższy czas Seweryn Boner. Zamek był stopniowo rozbudowywany, tak że niecały wiek później zajmował już całe wzgórze.
punktor 1573 r. - Stanisław Boner gościł na zamku zmierzającego do Krakowa króla Henryka Walezego. Obdarzył go na drogę sporą ilością pieniędzy
punktor 1583 r. - w warowni odbyła się jakoby wielka uroczystość weselna hetmana Jana Zamoyskiego i bratanicy polskiego króla, księżniczki Gryzeldy Batorówny. Jednak ta informacja jest błędna, chodzi o Rabsztyn w Krakowie, tak bowiem zwał się również dwór Tęczyńskich na Wawelu, przejęty później przez hetmana
punktor 1587 r. - załoga zamku rozbiła wojska walczącego o tron Polski austriackiego arcyksięcia - Maksymiliana Habsburga
punktor 1592 r. - starostą rabsztyńskim został Mikołaj Wolski, a następnie Zygmunt Myszkowski. Rozbudowali oni zamek do renesansowej rezydencji magnackiej z ponad 40 bogato wyposażonymi pokojami. Powstał nieobronny zamek dolny zwany pałacem. Podobno budulec na rozbudowę chłopi nosili na własnych plecach aż z Krakowa!
punktor 1657 r. - zamek został ograbiony i spalony przez wycofujących się z Polski Szwedów. Od tej chwili był tylko częściowo zamieszkały

Rekonstrukcja lub stary widok zamku rabsztyn
Ruiny zamku Rabsztyn od strony wjazdu. Akwarela Z. Vogla z 1792 r.


punktor Koniec XVII w. - warownia nie była odbudowywana i popadała w ruinę. Tamtejsi starostowie wybudowali sobie u jej podnóża nowy dwór
punktor Początek XVIII w. - za sprawą Dominika Wielopolskiego z Pieskowej Skały starostwo rabsztyńskie połączono ze starostwem w Pieskowej Skale
punktor Początek XIX w. - zamek został opuszczony i popadł w całkowitą ruinę
punktor 1853 r. - wiadomo, że w tym roku ruiny posiadały jeszcze wysoką basztę na skale
punktor Koniec XIX w. - baszta na skale została wysadzona w powietrze przez poszukiwaczy skarbów.
punktor 1986 r. - przeprowadzono prace zabezpieczające przy północnej ścianie budynku pałacowego
punktor lata 1996-1999 - pod bramą wjazdową odgruzowano piwnicę
punktor 2000 r. - powstało stowarzyszenie "Zamek Rabsztyn" z siedzibą w Olkuszu, które postawiło sobie za cel częściową restaurację ruin.
punktor 2009 r. - zakończono etap rekonstrukcji przejazdu bramnego, w którym powstała ekspozycja historyczna. Od tego czasu co roku w sezonie trwają prace konserwacyjne i restauracyjne
punktor 2017 r. - w tym sezonie prac skupiono się na zamku średnim i piwnicy południowej. Uzupełniono brakujące mury piwnicy, wykonano w niej podwieszany strop w kształcie pierwotnego sklepienia kolebkowego oraz stalowe schody wraz z podestami i poręczami. Odsłonięte pomieszczenia zamku średniego przykryto stalowo-szklanym pawilonem, który wzbudza spore kontrowersje. Koszt wykonanych prac to 815 tys. zł, w tym 200 tys. zł dofinansowania ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
punktor 2020 r. - prace rewitalizacyjne dobiegają końca. Ruiny "wzbogaciły się" o podziemny pawilon do obsługi turystów, tarasy widokowe i wypoczynkowe, a na dziedzińcu postawiono scenę. Samodzielne zwiedzanie ułatwiać będzie aplikacja mobilna.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku rabsztyn
Ruiny zamku w Rabsztynie wg rysunku B. Podbielskiego z 1862 r.
Źródło: Zamki w Polsce, Bohdan Guerquin, Arkady 1984



Legendy i podania

Powrót na górę strony

Z  zamkiem w Rabsztynie związane są 2 legendy. Pierwsza mówi o pięknej dziewicy imieniem Sobótka, która mieszkała wśród okolicznych skał. Gdy pewnego dnia w lesie obchodziła weselne gody ze swym narzeczonym Sieciechem, napadła na nich dzika horda zbójów. Sobótka pierwsza dobyła miecza i uderzyła na wroga. Razem z Sieciechem i swoimi rycerzami odparła atak. Dla uczczenia bohaterstwa Sobótki miejscowa ludność co roku rozpala w dzień św. Jana ogniska zwane sobótkami.

Drugie podanie mówi, że z okolicznych wsi uciekł niegdyś rój pszczół. Mieszkańcy wsi ruszyli za nimi i dotarli do resztek rabsztyńskiego zamku. Pszczoły obsiadły wierzchołek wzgórza, jednak nikt nie mógł się tam dostać, ponieważ dostępu bronił zaczarowany kozioł z wielką brodą.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku rabsztyn
Zamek Rabsztyn na drzeworycie W. Gościmskiego z 1884 r.



Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorZamek Królewski - Rabsztyn 24
tel. +48 32 706 52 31  (kasa),   +48 32 706 52 36  (przewodnicy) kliknij, aby zadzwonić

CZAS
punktor Oglądnięcie ruin zajmuje minimum 1 godzinę

WSTĘP
punktor Płatny, cena zależy od dnia. W weekendy 18 zł normalny / 12 zł ulgowy. W dzień powszedni 15 zł normalny / 10 zł ulgowy. Parking płatny 3 zł/godz. Przewodnicy oprowadzają gratis w weekendy co 2 godziny. Od maja do września o godz.: 11.00, 13.00, 15.00 i 17.00, w październiku, listopadzie i grudniu: 11.00, 13.00, 15.00. Zamek czynny jest w weekendy lipcowe nawet do godz. 20:00. W dni powszednie i inne miesiące krócej - do 17:00/18:00/19:00.

Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zamku/dworu:
Zamek w Rabsztynie

Rekonstrukcja lub stary widok zamku rabsztyn
Widok na zamek rabsztyński od południowego-zachodu, litografia z rys. J. Meycho, pocz. XIX w.
Źródło: Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej, Marian Kornecki, Kraków 1966



Położenie i dojazd


Centralna część Jury Krakowsko-Częstochowska, północno - zachodnia część woj. małopolskiego, 2 km. od Olkusza w kierunku płn-wsch. Zobacz na mapie.
Zamek leży bardzo blisko szosy, po lewej stronie.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N50.29966111°, E19.59255556°
format DM (stopnie, minuty):   50° 17.9796666'N, 19° 35.5533336'E 
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   50° 17' 58.78''N, 19° 35' 33.20''E 



Rekonstrukcja lub stary widok zamku rabsztyn
Zamek w Rabsztynie pod Olkuszem na grafice Alfreda Schouppe z 1860 rok



Bibliografia



punktor Borkowski Jacek - Orle Gniazda Jury Krakowsko Częstochowskiej
punktor Fidura Jolanta - Zamki i inne warownie wyżyny krakowsko-częstochowskiej
punktor Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktor Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice
punktor Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy
punktor Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Jury Krak.-Częst.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku rabsztyn
Zdjęcie z 1905 roku


Rekonstrukcja lub stary widok zamku rabsztyn
Zamek Rabsztyn na pocztówce z 1913 roku


Fotogaleria


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Rabsztyn - Zamek Rabsztyn - Zamek Rabsztyn - Zamek Rabsztyn - Zamek Rabsztyn - Zamek Rabsztyn - Zamek Rabsztyn - Zamek
Zdjęcia wykonane podczas remontu we wrześniu 2011 przez Adama Kurasiaka

Rabsztyn - Widok na zamek od zachodu Rabsztyn - Wzgórze zamkowe od płd.-zach. Rabsztyn - Widok spod murów Rabsztyn - Zrekonstruowany most Rabsztyn - Zza odtworzonego mostu nad fosą Rabsztyn - Zamek dolny Rabsztyn - Na zamku górnym Rabsztyn - Mury zamku górnego Rabsztyn - Widok z góry na zamek dolny Rabsztyn - Zamek dolny Rabsztyn - Zamek dolny
Zdjęcia wykonane: jesienią 2003

Rabsztyn - Drzewa całkowicie zasłaniały zamek Rabsztyn - Zamek górny Rabsztyn - Zamek górny na skale Rabsztyn - Widok z góry na zadrzewiony zamek dolny Rabsztyn - Zarośnięte wnętrze ruin Rabsztyn - Budynek mieszkalny
Zdjęcia z 2001 r. tuż przed wycinką drzew


Materiały wideo


Zamek Rabsztyn z drona




Cyfrowa makieta zamku w Rabsztynie




Rabsztyn 3D wirtualna rekonstrukcja zamku



Noclegi


punktor Rabsztyn - Pensjonat "Zamek", tel. (032) 643 35 81
punktor Olkusz - PTSM schr. sezonowe, Szkoła Podstawowa nr 3, ul. Kpt. Hardego 11a, tel. (032) 643 07 53
punktor OIkusz - Schronisko "Jura", ul. Legionów Polskich 3, tel. (032) 643 03 93
punktor Olkusz - Hotel Realbud, ul. Długa 2a, tel. (032) 643 27 37
punktor Olkusz - Hotel MOSiR, ul. Wiejska 1, tel. (032) 643 45 68

Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Re: Zamurowane okna       Autor:  Dolnoślązak      Data:  2013-12-28 17:18:51
    Zwiedzałem Jurę latem 2011 r. Myślałem, że zamurowanie otworów okiennych cegłą jest zabezpieczeniem (technicznym i technologicznym) na czas "budowy" - prac zabezpieczających. Jako docelowa, a przynajmniej długoterminowa forma zabezpieczenia przed niepożądanymi "gośćmi" wydaje się rozwiązaniem kontrowersyjnym. Rozumiem, że zdecydowała jego skuteczność, relatywnie niski koszt i bezobsługowość. Kompromis między zachowaniem walorów (gł. estetycznych), przepisów i wyzwań codzienności zdaje się BARDZO GŁĘBOKI. Lepsza byłaby "miękka" i nowocześniejsza metoda, np. monitoring. Oczywiście wymagałby on obsługi, ale być może kilka spektakularnych akcji rozwiązałoby problem. Szlachetna inicjatywa publicznej zbiórki nie zastąpi konieczności pozyskiwania środków np. dotacji przyznawanych przez/ za pośrednictwem Urzędu Marszałkowskiego czy Ministra Kultury. Życzę powodzenia w ich pozyskiwaniu, rozumiejąc wszak, że większość pożera "Wawelski Smok", a trochę "służba archeo" :)
  • Re: Zamurowane okna       Autor:  Olkuszanin      Data:  2013-02-22 16:19:12
    mniej nerwów panie alfie, niech pan nie zapomina, że niektórzy ludzie to jednak nadal świnie i trzeba się przed nimi bronić. Może i wejscie darmowe to dobra sprawa - niektórzy chca wejsc po godzinach i kulturalnie pozwiedzać, ale czasami trafiają sie tacy co chodzą po koronie murów, wyrywają kamienie i nimi rzucają, robią ogniska na zamku itp... dlatego trzeba zamek przed takimi ludzmi choronic, lepsze cegły niż krata, która może byc w nocy wycięta :) Jak dojrzeją ludzie, dojarzeją też rozwiązania zabezpieczające zamek. PS. Prosze nie żałować gorsza na zamek! zwłaszcza, że to tylko 1 lub 2 zlote, a na zamku wiele jest robione!
  • Zamurowane okna       Autor:  Alf      Data:  2013-02-17 19:13:58
    Akurat dzisiaj tam się zatrzymaliśmy. Jeszcze rok temu można było wejść na zamek przez jedno z okien od północno-wschodnie­j strony. Dziś patrzę - okna... zamurowano! I to nie jurajskim wapieniem, który wpasowałby się w bryłę zamku, a zwykłymi, czerwonymi cegłami!!! Pazerność właściciela nie zna granic! No, żeby czasem ktoś sobie nie wszedł za darmo... A te czerwone okna oby straszyły właściciela obiektu przez długie lata! Samowolka i totalny brak jakiegokolwiek wyczucia czy poczucia estetyki! Już raz był pomysł, by odbudować mury obronne wokół zamku w Będzinie, z tym, że... z murem pruskim. Rety, czy ktokolwiek w tym kraju nadzoruje to, co się z tymi zabytkami dzieje? Gdzie w ogóle jest konserwator zabytków? Dlaczego się na coś takiego zgodził? Upił się czy co?     Może kiedyś wygram na loterii - wtedy kupię sobie jakieś ruiny, np. w Smoleniu i na szczycie wieży postawię wielką antenę satelitarną, a tuż obok zamku wybuduję bloki. Skoro tak wolno... :-/     Cóż, pozdrawiam.





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2023 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.