Rawa Mazowiecka

Gotycki zamek książęcy i królewski

W 1601 r. w zamku rawskim uwięziono Karola Gyllenhjelma, szwedzkiego generała, syna z nieprawego łoża samego księcia Karola Sudermańskiego, późniejszego Karola IX króla Szwecji. Gyllenhjelm został mianowany przez ojca dowódcą inwazyjnych oddziałów szwedzkich w Inflantach, gdy ten cofnął się do Talina organizować nowe zaciągi wojskowe. Mimo otoczenia młodego generała doświadczonymi szwedzkimi oficerami i doradcami, jego walki z oddziałami litewskimi pod dowództwem hetmana wielkiego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła były pasmem porażek. Najpierw został pokonany pod Koknese przez hetmana i niewielki oddział płk. Jan Sicińskiego, potem dopadnięto go, gdy cofał się pod Erlaa. Udało mu się jednak uciec. Próba walnego ataku Szwedów na litewskie oddziały oblegające Koknese, mimo przeważających sił (przewaga napastników wynosiła ponad 1/3 liczebności wojska) również zakończyła się niepowodzeniem. Należy dodać, iż Gyllenhjelm nastawiony był do tego ataku bardzo niechętnie, został do niego zmuszony przez ojca, który zapowiedział, iż jeśli nie udzieli pomocy otoczonym w Koknese Szwedom to nie chce go już więcej widzieć na oczy. Wytrawny wódz jakim był Krzysztof Radziwiłł zadał najeźdźcom dotkliwą klęskę, stosunek zabitych po obu stronach wynosił 2000 do 80. Gyllenhjelm schronił się w zamku Cesis, który wkrótce stał się celem ataku hetmana. I znowu Szwed musiał uciekać po przegranej obronie warowni, choć oddziały hetmana były nader szczupłe ze względu na konflikt z Janem Karolem Chodkiewiczem, który odłączył swoje wojska. W międzyczasie na teren walk nadeszła odsiecz koronna na czele z hetmanem wielkim koronnym Janem Zamoyskim. Szwedzi uciekli, jednak obsadzili okoliczne zamki licznymi załogami. Jan Zamoyski począł więc odzyskiwać je po kolei od twierdzy Wolmar bronionej przez 1000 żołnierzy pod wodzą Gyllenhjelma. Po morderczym ostrzale artyleryjskim hetman pierwszy rzucił się na mury i wkrótce zamek został opanowany. W ten sposób syn Karola Sudermańskiego został jeńcem wojennym i więźniem zamku w Rawie Mazowieckiej. Trudno znaleźć informacje ile tu przesiedział, jednak wiadomo, że zmarł dopiero w roku 1650.

Inny znany więzień rawskiego zamku to Wawrzyniec Gradowski. Uznawany był za czarnoksiężnika na dworze króla Stefana Batorego. W 1578 roku podobno z namowy biskupa poznańskiego Łukasza z Kościelca próbował otruć samego króla. Spisek jednak wyszedł na jaw i niedoszły truciciel spędził resztę żywota w lochach zamkowych.