Możesz ocenić: Ryn (woj. warmińsko-mazurskie) - Średniowieczny zamek krzyżacki
Opis i stan obecny
Zamek Ryn jest pięknie położony na wzgórzu między dwoma jeziorami: Ołów i Ryńskim, w samym centrum miasteczka. Niegdyś tak strategiczne położenie skłoniło zakon krzyżacki do utworzenia tu komturstwa i bazy wypadowej do podboju Litwy. Tutejsza warownia pełniła również funkcje zaplecza gospodarczego - zaopatrywała Państwo Krzyżackie w ryby, dziczyznę, miód. W tym celu w budowli miały swoje siedziby specjalne urzędy zakonne od zasobów leśnych i rybnych, a do zamku należała flota 9 statków i liczne łodzie. Funkcja gospodarcza przeważyła, bo obiekt ostatecznie nie rozwinął się w kierunku rozbudowanej i dobrze umocnionej siedziby konwentualnej, choć patrząc na okazałą bryłę budowli może wydawać się coś innego. Jednak tą stał się dopiero po upadku zakonu krzyżackiego, a rozbudowa nie była związana z funkcjami obronnymi.
Zamek posiadał za to od początku obszerne podzamcze od północnego - wschodu, a także folwark, gdzie hodowano konie i bydło oraz młyn (ocalał tylko młyn przekształcony na karczmę, ale jest to budowla XIX-wieczna). Młyn powstał na kanele łączącym oba jeziora, a jego wody zasilały także fosę zamkową.
Pierwotnie zamek tworzyło tylko jedno skrzydło południowo-wschodnie o 3 kondygnacjach. Z pozostałych stron czworobok o wymiarach 44 x 52 metry zamknięty był murem obwodowym i fosą. W XV wieku stał się siedzibą komtura i podległego mu konwentu złożonego z braci zakonnych. Posiadał kaplicę, kapitularz, refektarz, dormitorium oraz inne standardowe zakonne izby i komnaty. Najwyższa kondygnacja obronna obwiedziona była z zewnątrz gankiem strażniczym, a od strony dziedzińca komunikację umożliwiał piętrowy murowano-drewniany krużganek. Poważna rozbudowa o dwa kolejne skrzydła nastąpiła dopiero w XVI/XVII wieku (z przejazdem bramnym od południowego-zachodu). Miała ona na celu zapewnić wygodę podczas polowań książętom pruskich. Przebudowano też najstarsze skrzydło gotyckie, dodając na dziedzińcu od zachodu wieżę z klatką schodową i zabudowując gotyckie krużganki. Końcem XIX stulecia zamek musiał zostać odbudowany po pożarze. Zrobiono to w stylu neogotyckim z wieżyczkami i krenelażem w narożach, przy okazji rozpoczęto budowę ostatniego skrzydła od północnego-wschodu. Do skrzydła gotyckiego dodano też niższą (piętrową) przybudówkę, która domknęła obwód budynków wokół dziedzińca.
W XXI wieku, po remoncie, budowla wygląda podobnie, z jedną różnicą - zmieniono (powiększono i podwyższono) wspomnianą przybudówkę, aby zrównać ją ze skrzydłem północno-wschodnim.
Cztery skrzydła zamku są obecnie odpowiednio nazwane: Komturskie, Rycerskie, Myśliwskie, Więzienne. Każdemu nadano inny wygląd i charakter wnętrz. Na zewnątrz najstarsze ma przywrócone gotyckie elewacje z dekoracją rombową cegłą zendrówką (cegła ciemna, wypalona) oraz kamieniami w przyziemiu. Najmłodsze skrzydło, w którym umieszczone jest główne wejście do zamku odznacza się od reszty, jest niższe i dostawione do reszty budowli, najlepiej widać to na zdjęciach/filmach z góry. Budynek też jest ceglany, ale widać, że jest to cegła współczesna. Pozostałe części zamku są otynkowane. W skrzydle południowo-zachodnim wciąż znajduje się oryginalna brama z portalem, ale jest ona chyba wykorzystywana tylko okazyjnie.
Zabytek został podniesiony z ruiny wielkim kosztem przez prywatnego inwestora, jest dziś przede wszystkim centrum hotelarskim, konferencyjnym i rekreacyjnym. Pod tym względem to z pewnością perełka Warmii i Mazur, ale o zwykłych turystach wcale nie zapomniano. Warownię można zwiedzać z kompetentnym przewodnikiem. Wnętrza nie każdego mogą zachwycić, ale wg mnie są ciekawe. Nie widać kiczu, a'la zamek Gargamela (poza bramą wejściową). Szczególne wrażenie robi dziedziniec, co prawda sztucznie zadaszony, ale pomysłowo stylizowany na wielką salę rycerską. Niezwykle prezentuje się też basen w średniowiecznych murach, ale za skosztowanie tej przyjemności trzeba słono płacić. Poza tym do zobaczenia jest spory odcinek korytarzy i kilka gotyckich komnat.
Godne pochwały jest, iż właściciel starał się wykorzystywać oryginalne elementy zamku (które ktoś inny mógłby wyrzucić razem z gruzem) i adaptować je do odrestaurowanego obiektu, np. ze średniowiecznych drewnianych belek wykonano ciekawe rzeźby i portale.
Pocztówka z 1905 roku. Zamek po neogotyckiej odbudowie. Widok na dopiero wzniesione skrzydło północno-wschodnie
Pocztówka z ok. 1910 roku. Widok na zamek od północy
Plany i rekonstrukcje
Plan przyziemia zamku Ryn z 1885 r., przed odbudową po pożarze. 1 - gotyckie skrzydło płd.-wsch., 2 - skrzydło płd.-zach., 3 - skrzydło płn.-zach., 4 - przejazd bramny, 5 - wieża z klatką schodową z XVII w., 6 - zabudowane krużganki, 7 - dziedziniec, 8 - miejsce gdzie wzniesiono skrzydło płn.-wsch., 9 - miejsce przybudówki
Dawny plan Ryna wg Giesego. Widać zamek (B) z podzamczem (V) i oblewającą je fosę. Plan sporządzono w końcu XIX wieku, zamek posiada 2 skrzydła, więc przedstawia chyba okres XVI-XVII-wieczny
Historia, wydarzenia
Murowaną warownię Ryn zbudowali Krzyżacy w 1376 roku. W miejscu tym stała wcześniej drewniana strażnica, zniszczona przez Litwinów, a pierwotnie gród plemienia Galindów.
Powstanie w Rynie
Mimo warownego położenia i grubych murów zamek w Rynie w końcu 1455 roku został zdobyty przez oddziały zbuntowanego przeciw Krzyżakom chłopstwa pruskiego. Załoga zamku nie była liczna i słabo wyposażona. Nie puszczono jednak tej zniewagi płazem i w następnym roku Krzyżacy zebrali wojsko z Olsztyna, Barczewa oraz Reszla i pod dowództwem Jerzego von Schliebena odzyskali Ryn, tłumiąc przy okazji całkowicie powstanie chłopów, którym udało się zdobyć wcześniej również Ełk, Pisz i Giżycko. Wybito 500 niewyszkolonych wojskowo powstańców przy stracie zaledwie kilku rycerzy zakonnych.
Celem budowy murowanego zamku było wzmocnienie linii obronnej do walki z Litwinami, ale co ciekawe to właśnie tutaj schroniła się małżonka litewskiego księcia Witolda - księżna Anna podczas walk dynastycznych na Litwie (Witold sprzymierzał się z Krzyżakami w walce o władzę).
Od 1394 do 1525 roku istniała komturia ryńska (z przerwami w latach 1397-1418 i 1422-1477 - wtedy Ryn był jedynie prokuratorią), a jednym
z komturów był Fryderyk von Wallenrode, brat Wielkiego Mistrza Konrada, którego nazwisko wykorzystał Adam Mickiewicz w swej powieści.
Tak szybka utrata statusu komturii (już po 3 latach) sprawiła, że plany budowy czteroskrzydłowego zamku konwentualnego nie zostały zrealizowane. Postawiono jedynie jedno podpiwniczone dwupiętrowe skrzydło od południowego-wschodu i mury kurtynowe otaczające dziedziniec. Od zachodu miała stanąć potężna wieża na planie kwadratu o boku 13 m, ale i tego projektu nie zrealizowano.
Sekularyzacja zakonu w 1525 roku przyniosła utworzenie starostwa ryńskiego Prus Książęcych, polskiego lenna. W XVI - XVIII stuleciu zamek ryński pełnił funkcję myśliwskiej rezydencji książąt pruskich, rezydował w nim łowczy książęcy (administrator lasów), a tutejsi starostowie nadzorowali gospodarkę leśną i łowiecką w całych Prusach Książęcych. Budowlę znacznie rozbudowano o skrzydło południowo-zachodnie z przejazdem bramnym, a następnie północno-zachodnie. Stare skrzydło gotyckie przebudowano, zacierając elementy gotyckie.
W 1657 roku, podczas potopu szwedzkiego Ryn wraz z zamkiem spalili sprzymierzeni z Polakami Tatarzy pod wodzą hetmana polnego litewskiego Wincentego Gosiewskiego. Był to odwet za wsparcie przez Prusy Książęce Szwedów.
W 1723 roku Ryn otrzymał prawa miejskie, ale zamek chylił się ku upadkowi.
W połowie tegoż stulecia przestał być siedzibą łowczych, a pod koniec władze pruskie wystawiły go na sprzedaż.
Do 1853 roku był on własnością szeregu prywatnych osób. Potem rząd pruski, a dokładnie rejencja w Gąbinie, odkupił go i utworzył więzienie na 500 skazańców. Budowla została wyremontowana.
W 1881 roku miał miejsce wielki pożar zamku, który została w pełni odbudowany dopiero 25 lat później. Skrzydło gotyckie spaliło się do połowy wysokości. Zamek odbudowano jako budowle neogotycką z nowym skrzydłem północno-wschodnim i dobudówką do skrzydła gotyckiego.
Po II wojnie św. mieścił się tu Urząd Miasta, Dom Kultury, biblioteka i muzeum. Budynki nie były odpowiednio remontowane i popadały w ruinę aż na początku XXI wieku przejął je prywatny inwestor i rozpoczął prace konserwatorskie i remontowe.
W 2006 roku otworzył Mazurskie Centrum Kongresowo-Wypoczynkowe "Zamek Ryn".
Pocztówka z 1905 roku. Widok na Ryn i zamek od północnego-zachodu.
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT Hotel Zamek Ryn - ul. Plac Wolności 2, Ryn
CZAS Zwiedzanie trwa ok. 45 minut. Oglądnięcie z zewnątrz 10 minut.
WSTĘP Płatny - 15 zł / 10 zł ulgowy (do 12 lat). W dni powszednie wejście tylko w godz. 11.00 i 13.00, w soboty i niedziele gdy zbierze się grupa i na zamówienie. Po sezonie wyznaczana jest jedna godzina zwiedzania. Warto kontaktować się telefonicznie.
Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zabytku: Zamek w Rynie
Centralno - wschodnia część woj. warmińsko - mazurskiego. 20 km na płd. - zach. od Giżycka, 31 km na płd. - wsch. od Kętrzyna. Zobacz na mapie.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N53.93875278° E21.54609722°
format DM (stopnie, minuty): 53°56.3251668'N 21°32.7658332'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 53°56'19.51''N 21°32'45.95''E
Bibliografia
Haftka Mieczysław - Zamki krzyżackie w Polsce - szkice z dziejów
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Czubiel Lucjan - Zamki Warmii i Mazur
Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Pocztówka z ok. 1915 roku. Widok znad jeziora Ryńskiego
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
Zgadzam się. Niewiele tam z oryginalnego zamku. Zamek głównie "udaje" średniowieczną warownię.
Forma gotycka Autor: korek77 Data: 2014-08-12 12:13:31
W najnowszej książce Tomasza Torbusa jest informacja, że zamek w czasach krzyżackich w czworoboku murów nie miał więcej niż jedno skrzydło. Pozostałe trzy to już czasy późniejsze.
Nie zgodzę się. Byłem tam dzisiaj, i uważam ów obiekt za najgorszy z zamków, jakie kiedykolwiek widziałem. "Zamek" został dosłownie wykastrowany. Oglądamy tak na prawdę hotel, z zamkiem mający niewiele wspólnego. Żadnych historycznych sal, ekspozycji, przewodnik w większości wychwala zalety przybytku niż mówi o jego historii. Szkoda czasu i pieniędzy.
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).