Możesz ocenić: Sandomierz (woj. świętokrzyskie) - Zamek królewski
Opis i stan obecny
Sandomierz to piękne miasto, położone podobnie jak stolica Italii na 7 wzgórzach, dlatego zwane jest "małym Rzymem". Na jednym z nich (choć nie najwyższym), pośród wąwozów nad Wisłą stoi zamek królewski o historii sięgającej czasów króla Kazimierza Wielkiego.
Niestety z okresu świetności z I poł. XVII wieku zachowała się tylko niewielka część w postaci jednego skrzydła mieszkalnego.
Kiedyś było to skrzydło zachodnie czworobocznej warowni z wjazdem od północy, połączonej z miastem drewnianym mostem.
Tajemniczy mur
Prace archeologiczne doprowadziły do odkrycia pod dziedzińcem zamkowym fragmentów zagadkowego muru z ciosów romańskich.
Może to oznaczać, że we wczesnośredniowiecznym grodzie sandomierskim istniejącym w miejscu zamku, a zniszczonym przez Tatarów w XIII wieku, istniała jakaś murowana budowla. Mogła to być siedziba książęca, bowiem od 1139 r. Sandomierz był stolicą księstwa dzielnicowego, albo kościół grodowy pw. św. Mikołaja.
Zamek w Sandomierzu najlepiej prezentuje się od południa i zachodu, skąd widać całe wzgórze z masywnym, wysokim budynkiem, częściowo nieotynkownym, wspartym szkarpami i flankowanym dwiema wieżami. Od północy nie wygląda już tak efektownie, ponieważ miasto leży wyżej, a frontowa fasada została ukształtowana w XIX wieku w stylu klasycystycznym. Wtedy to zamek zamieniono na więzienie funkcjonujące tu ponad 130 lat.
Najstarsza część budowli od strony południowej z wieżą zwaną "kurzą nogą" pochodzi z XV w. i wykonana jest z ozdobnej cegły zendrówki. U dołu widać jej kamienne fundamenty oraz zrekonstruowany drewniany ganek dla straży, który kiedyś otaczał zamek. Reszta to wiek XVI-XVII.
Obok wejścia od północy znajdują się nadbudowane współcześnie fundamenty ośmiobocznej baszty z czasów Kazimierza Wielkiego.
Na środku dziedzińca stoi studnia. Idąc dalej w kierunku południowym dotrzemy do "kurzej stopy" i małej izdebki z narzędziami tortur.
We wnętrzach zamku sandomierskiego funkcjonuje Muzeum Okręgowe. W piwnicach pochodzących z II poł. XVI wieku można zobaczyć odkrycia archeologiczne oraz kolekcję biżuterii ze słynnego (nawet w Hollywood!) krzemienia pasiastego.
Centrum polityczne
Zamek w Sandomierzu za panowania dynastii Jagiellonów odgrywał dużą rolę polityczną. Królowie, a szczególnie Kazimierz Jagiellończyk, często tu przebywali. Dochodziło do wielu ważnych spotkań np. z nuncjuszem papieskim czy Związkiem Pruskim, podejmowano ważne decyzje w sprawie polityki wewnętrznej i zagranicznej.
Na parterze, w dawnej kuchni królewskiej z oryginalnym wielkim okapem, prezentowana jest kolekcja sreber europejskich i polskie malarstwo. Obok znajdują się pomieszczenia z wystawą etnograficzną związana z Lasowiakami i Sandomierzakami oraz sala poświęcona pisarzowi Jarosławowi Iwaszkiewiczowi. Inne komnaty wykorzystywane na wystawy czasowe, to dawny skarbiec i kancelaria urzędu starościńskiego działające tu w XVII i XVIII wieku. Na piętrze w południowej części mamy XVII-wieczną reprezentacyjną sale rycerską, służącą później jako sala sądowa, a obecnie konferencyjna i koncertowa. Z niej wchodzi do "kurzej stopy". Wejście ozdobione jest barokowym portalem z I poł. XVII wieku z herbem Szreniawa fundatora - starosty sandomierskiego Stanisława Lubomirskiego. Część północna piętra została całkowicie przekształcona i zwana jest "galerią", ponieważ eksponuje wystawę malarstwa. Dawniej były tu apartamenty starościńskie. Na najwyższej kondygnacji znajduje się kawiarnia zamkowa i pomieszczenia naukowe nieudostępniane turystom.
Powojenna pocztówka z zamkiem Sandomierz, widać tzw. rogal więzienny
Plany i rekonstrukcje
Zamek w Sandomierzu obecnie
Źródło: Leksykon Zamków w Polsce, L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Arkady 2002
Sandomierski zamek z poł. XVII wieku na sztychu J. P. Abelina
Historia, wydarzenia
Gród w Sandomierzu istniał na pewno już w XI wieku. Około sto lat po jego zniszczeniu w 1260 r., murowana warownię wzniósł w Kazimierz Wielki. Posiadała ona główny budynek zwany Domem Wielkim, bramę od strony miasta mieszczącą zbrojownię oraz ośmioboczną wieżę, której fundamenty widzimy przy wejściu.
Widok na zamek w Sandomierzu w połowie XIX wieku, z tzw. Albumów Stronczyńskiego
1139 r. - po rozbiciu dzielnicowym Sandomierz stał się stolica księstwa. W tutejszym grodzie rezydowali Henryk Sandomierski, Kazimierz Sprawiedliwy, Leszek Biały, Bolesław Wstydliwy, Leszek Czarny
1260 r. - gród zdobyli i zniszczyli Tatarzy
II poł. XIV w. - budowa zamku królewskiego 1395 r. - wzmianka o zamkowym murze i przeznaczeniem na jego budowę 20 grzywien, co oznacza że warownia była stale rozbudowywana
XV w. - za króla Kazimierz IV Jagiellończyka i starosty Rafała z Jarosławia, do głównego budynku dobudowano wieżę zwaną "kurzą stopą" 1510 r. - pierwszy inwentarzowy opis zamku sandomierskiego wspomina o domu na przeciw Wisły, podpiwniczonym budynku z kaplicą i bramie. Założenie składało się także z browaru poza murami oraz młyna i spichlerza nad Wisłą
1513 r. - renesansowa przebudowa zamku zainicjowana przez Zygmunta Starego pod kierunkiem Benedykta zwanego Sandomierzaninem, niemieckiego architekta odpowiedzialnego za przebudowę Wawelu. Poza tym prace nadzorował też prepozyt koprzywnicki Jan z Wiślicy. Do istniejącego budynku południowego od strony Wisły dobudowano skrzydło wschodnie i położono fundamenty pod zachodnie. Dziedziniec zyskał krużganki II poł. XVI w. - prace kontynuował Zygmunt August, który zatrudnił muratora Klimunta, a później
znanego architekta włoskiego Santi Gucciego. Powstało parterowe skrzydło zachodnie z wieżą i nowy mur obwodowy z bramą wjazdową zamykający czworoboczne założenie od północy
pocz. XVII w. - częściowo nadbudowano skrzydło zachodnie w jego południowej części, aby utworzyć wielką salę reprezentacyjną, połączoną z wieżą poprzez zachowany do dziś piękny portal
Wysadzenie zamku Sandomierz przez Szwedów podczas potopu. Fragment sztychu E. J. Dahlberga
1656 r. - podczas potopu Szwedzi zgromadzili w warowni duże ilości prochu i po zdobyciu Sandomierza przez Polaków wysadzili budowlę. Zniszczeniu na zawsze uległy skrzydła południowe i wschodnie. Tylko zachodnie nadawało się jeszcze do odbudowy
lata 1680-88 - król Jan III Sobieski nakazał remont i rozbudowę zachowanego skrzydła zachodniego. Przede wszystkim nadbudowano północną część skrzydła, uzyskując tzw. piano nobile czyli całe piętro stało się reprezentacyjną częścią budowli, posiadało duże okna i wysoki sufit. Wygląd warowni był zbliżony do obecnego. Na miejscu dawnego skrzydła południowego wzniesiono stajnie
1768 r. - za czasów konfederacji barskiej warownię zniszczyły stacjonujące tu wojska rosyjskie
ok. 1820 r. - zaborcy austriaccy zamienili zamek Sandomierz na więzienie. Tę funkcje pełnił aż do 1959 roku.
Przebudowie uległy wnętrza. Piano mobile podzielono na dwie kondygnacje i utworzono cele więzienne. Elewacja frontowa zyskała obecny klasycystyczny styl
Zamek Sandomierz od zachodu na rysunku M. E. Andriollego z 1880 r. Nieco fantazyjny, bo przerobił szkarpę na trzecią wieżę
1894 r. - do zamku dobudowano tzw. rogal czyli półkolisty budynek dla służby więziennej
lata 60 XX w. - przeprowadzono gruntowne prace remontowe
lata 70 XX w. - rozebrano tzw. rogal
1986 r. - zamek przekazano Muzeum Okręgowemu lata 90 XX w. - zabezpieczono wzgórze zamkowe i uporządkowano dziedziniec
lata 2002 - 2005 - kolejny etap prac, m.in. przy baszcie południowej i w sali rycerskiej, modernizacja dachu
Panorama Sandomierza z zamkiem z 1855 r. na obrazie J. Szermientowskiego
Czasy potopu
Podczas potopu w 1655 r. Sandomierz jak większość kraju został zajęty przez Szwedów, a zamek obsadzony załogą najeźdźców. W marcu 1656 roku, po nieudanym oblężeniu Przemyśla Karol Gustaw postanowił wrócić do Warszawy, a pierwszym przystankiem miał być Sandomierz. Polskie dowódcy czyli Jerzy Lubomirski i Stefan Czarniecki uzgodnili iż ten pierwszy wyprzedzi Szwedów i zajmie miasto a drugi będzie nękał ich w czasie marszu. Plan udał się połowicznie. Lubomirski opanował miasto, ale Szwedzi schronili się w zamku, a tego nie dało się zdobyć. Z kolei Czarniecki nie otrzymał obiecanego wsparcia jazdy A. H. Pałubińskiego i jego zasadzka, która mogła rozbić obce wojska pod Niskiem nie powiodła się. Tak więc Karol Gustaw dotarł do
Wisły pod Sandomierzem, ale jej nie przekroczył, a w zamku broniła się 500-osobowa załoga szwedzka.
Jak opisuje to uczestnik wydarzeń H. Ch. Holsten: "Polacy rozłożyli się po drugiej stronie Wisły, a my po tej, tak że mogliśmy się tylko ostrzeliwać z artylerii. Ponieważ nie czuliśmy się tak mocni, by przejść na drugą stronę, pobić ich i tak pomóc zamkowi, przez cały czas posyłaliśmy nocą na tamtą stronę po kilka łodzi z rozkazem, by gdy wszystko będzie gotowe [zaminowane], nocą wycofali się na nasza stornę, co też się stało". I faktycznie, gdy podnieceni wieściami o wielkich kosztownościach zrabowanych przez Szwedów i przetrzymywanych na zamku, chłopi ruszyli na niego szturmem, komendant Sinclar kazał odpalić lont, a sam z całą załogą uciekł na podstawione łodzie. Wielki wybuch zniszczył warownię, grzebiąc blisko 100 Polaków.
Legendy i podania
Legendy mówią, iż zamek posiadał podziemia rozchodzące się w trzech kierunkach. Pierwszy korytarz służył do ucieczki w razie oblężenia na drugi brzeg Wisły. Kolejny prowadził do katedry. Podczas pobytu w Sandomierzu korzystali z niego monarchowie
udający się na nabożeństwa. Trzeci był najdłuższy i ciągnął się aż do Skotnik (gdzie stoi przebudowany dwór obronny).
Zamek Sandomierz wg M. Bulińskiego z Monografii miasta Sandomierza, 1879
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT Muzeum - Zamek - ul. Zamkowa 12, Sandomierz
CZAS Z rynku do zamku idzie się ok. 5 minut. Zwiedzanie zabytku zajmuje ok. 90 minut.
WSTĘP Płatny. Ceny biletów: 20 zł i 12 zł ulgowy, rodzinny 55 zł. Bilet wstępu na wystawy czasowe - 10 zł. Możliwy zakup biletów łączonych na inne atrakcje miejskie. Otwarte w sezonie (kwiecień - wrzesień) wtorek - niedziela w godz. 11.00 - 18.00 w pozostałych miesiącach: 9.00 - 16.00. W poniedziałek nieczynne.
Uwaga! Wyznaczono jeden dzień na wstęp bezpłatny na wystawy stałe dla turystów indywidualnych - wtorek (2022 rok).
Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zamku/dworu: Zamek w Sandomierzu dodatkowe informacje
Pocztówka z początku XX wieku
Położenie i dojazd
Wschodnia część woj. świętokrzyskiego. 93 km na południowy wschód od Kielc. Zobacz na mapie.
Zamek jest widoczny z daleka.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N50.67593889°, E21.74728611°
format DM (stopnie, minuty): 50° 40.5563334'N, 21° 44.8371666'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 40' 33.38''N, 21° 44' 50.23''E
Przedwojenna pocztówka, z czasów funkcjonowania więzienia
Bibliografia
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Kuczyński Janusz - Zamki województwa kieleckiego
Mirowski Roman - Album Świętokrzyski
Gosztyła Marek, Proksa Michał - Zamki Polski południowo-wschodniej
Sypkowie Agnieszka i Robert - Zamki i warownie ziemi sandomierskiej
Wróblewski Sławomir - Zamki i dwory obronne woj. sandomierskiego w średniowieczu
Pocztówka z zamkiem sandomierskim z początku XX wieku
Fotogaleria
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zdjęcia wykonane: latem 2007
Materiały wideo
Zamek w Sandomierzu z drona
100 lat Muzeum Okręgowego w Sandomierzu
Noclegi
Sandomierz - Zamek - dwuosobowy pokój w baszcie zamkowej (160 zł/os), tel. 015 644 57 57 w. 34
Sandomierz - Camping, ul. Żwirki i Wigury 1, tel. (015) 833 27 03
Sandomierz - Noclegi przy Szpitalu , ul. Schinzla 11, tel. (015) 833 06 15
Sandomierz - Ośrodek Rekolekcyjny, Pl. Świętego Wojciecha 4
Sandomierz - Hotel "Basztowy", pl. Ks. J. Poniatowskiego 2, tel. (015) 833 34 50
Sandomierz - Hotel "Grodzki". ul. Mickiewicza 38, tel. (015)832 24 23, 832 27 45
Sandomierz - Hotel "Pod Ciżemką", Rynek 27, tel. (015) 832 05 50
Sandomierz - Motel Alibi, ul. Różana 21, tel. (015) 832 77 08, (015) 832 76 98
Sandomierz - Motel BP, ul. Kwiatkowskiego 140, tel. (015) 644 67 92
Sandomierz - Motel Królowej Jadwigi, ul. Krakowska 24, tel. (015) 832 29 88
Sandomierz - Kwatera - Skłodowskiej, ul. Skłodowskiej 33, tel. (015) 832 20 16
Sandomierz - Kwatera - Katedralna, ul. Katedralna 13, tel. (015) 832 31 88, gsm 505 135 601
Sandomierz - Agroturystyka - Kobierniki, ul. Kobierniki 162, tel. (015) 832 50 73
Sandomierz - Kwatera - Koseły, ul. Koseły 5, gsm 504 795 048, 602 741 589
Sandomierz - Agroturystyka na Pogodnej, ul. Pogodna 18, tel. (015) 832 23 37, gsm 506 369 426
Sandomierz - Agroturystyka Forteczna 4, ul. Forteczna 4, gsm 660 920 583
Sandomierz - Agroturystyka Forteczna 6, ul. Forteczna 6, tel. (015) 832 28 16
Sandomierz - Kwatera - Sokolnickiego, ul. Sokolnickiego 2, tel. (015) 832 35 39
Sandomierz - Kwatera - Zawichojska, ul. Zawichojska 19, tel. (015) 832 36 61
Sandomierz - Kwatera - Żeromskiego, ul. Żeromskiego 7, tel. (015) 832 36 44
Sandomierz - Kwatera - Krępianki, ul. Krępianki 11, tel. (0.15) 832 47 44
Sandomierz - Kwatera - Podgórze, ul. Podgórze 6, tel. (015) 832 47 96
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
(c) 2001-2023 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).