Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Sandomierz (woj. świętokrzyskie) - Zamek królewski

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
Średnia ocena: 4.1 na 5. Głosów: 116 4 stars
           
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
Średnia ocena: 4.4 na 5. Głosów: 94 4.5 stars
           
 


Opis i stan obecny


Sandomierz to piękne miasto, położone podobnie jak stolica Italii na 7 wzgórzach, dlatego zwane jest "małym Rzymem". Na jednym z nich (choć nie najwyższym), pośród wąwozów nad Wisłą stoi zamek królewski o historii sięgającej czasów króla Kazimierza Wielkiego. Niestety z okresu świetności z I poł. XVII wieku zachowała się tylko niewielka część w postaci jednego skrzydła mieszkalnego. Kiedyś było to skrzydło zachodnie czworobocznej warowni z wjazdem od północy, połączonej z miastem drewnianym mostem.
Tajemniczy mur
Prace archeologiczne doprowadziły do odkrycia pod dziedzińcem zamkowym fragmentów zagadkowego muru z ciosów romańskich. Może to oznaczać, że we wczesnośredniowiecznym grodzie sandomierskim istniejącym w miejscu zamku, a zniszczonym przez Tatarów w XIII wieku, istniała jakaś murowana budowla. Mogła to być siedziba książęca, bowiem od 1139 r. Sandomierz był stolicą księstwa dzielnicowego, albo kościół grodowy pw. św. Mikołaja.

Zamek w Sandomierzu najlepiej prezentuje się od południa i zachodu, skąd widać całe wzgórze z masywnym, wysokim budynkiem, częściowo nieotynkownym, wspartym szkarpami i flankowanym dwiema wieżami. Od północy nie wygląda już tak efektownie, ponieważ miasto leży wyżej, a frontowa fasada została ukształtowana w XIX wieku w stylu klasycystycznym. Wtedy to zamek zamieniono na więzienie funkcjonujące tu ponad 130 lat.
Najstarsza część budowli od strony południowej z wieżą zwaną "kurzą nogą" pochodzi z XV w. i wykonana jest z ozdobnej cegły zendrówki. U dołu widać jej kamienne fundamenty oraz zrekonstruowany drewniany ganek dla straży, który kiedyś otaczał zamek. Reszta to wiek XVI-XVII. Obok wejścia od północy znajdują się nadbudowane współcześnie fundamenty ośmiobocznej baszty z czasów Kazimierza Wielkiego. Na środku dziedzińca stoi studnia. Idąc dalej w kierunku południowym dotrzemy do "kurzej stopy" i małej izdebki z narzędziami tortur.
We wnętrzach zamku sandomierskiego funkcjonuje Muzeum Okręgowe. W piwnicach pochodzących z II poł. XVI wieku można zobaczyć odkrycia archeologiczne oraz kolekcję biżuterii ze słynnego (nawet w Hollywood!) krzemienia pasiastego.
Centrum polityczne
Zamek w Sandomierzu za panowania dynastii Jagiellonów odgrywał dużą rolę polityczną. Królowie, a szczególnie Kazimierz Jagiellończyk, często tu przebywali. Dochodziło do wielu ważnych spotkań np. z nuncjuszem papieskim czy Związkiem Pruskim, podejmowano ważne decyzje w sprawie polityki wewnętrznej i zagranicznej.
Na parterze, w dawnej kuchni królewskiej z oryginalnym wielkim okapem, prezentowana jest kolekcja sreber europejskich i polskie malarstwo. Obok znajdują się pomieszczenia z wystawą etnograficzną związana z Lasowiakami i Sandomierzakami oraz sala poświęcona pisarzowi Jarosławowi Iwaszkiewiczowi. Inne komnaty wykorzystywane na wystawy czasowe, to dawny skarbiec i kancelaria urzędu starościńskiego działające tu w XVII i XVIII wieku. Na piętrze w południowej części mamy XVII-wieczną reprezentacyjną sale rycerską, służącą później jako sala sądowa, a obecnie konferencyjna i koncertowa. Z niej wchodzi do "kurzej stopy". Wejście ozdobione jest barokowym portalem z I poł. XVII wieku z herbem Szreniawa fundatora - starosty sandomierskiego Stanisława Lubomirskiego. Część północna piętra została całkowicie przekształcona i zwana jest "galerią", ponieważ eksponuje wystawę malarstwa. Dawniej były tu apartamenty starościńskie. Na najwyższej kondygnacji znajduje się kawiarnia zamkowa i pomieszczenia naukowe nieudostępniane turystom.



Rekonstrukcja lub stary widok zamku sandomierz
Powojenna pocztówka z zamkiem Sandomierz, widać tzw. rogal więzienny



Plany i rekonstrukcje

Powrót na górę strony

Plan zamku sandomierz
Zamek w Sandomierzu obecnie
Źródło: Leksykon Zamków w Polsce, L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Arkady 2002



Rekonstrukcja lub stary widok zamku sandomierz
Sandomierski zamek z poł. XVII wieku na sztychu J. P. Abelina


Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Gród w Sandomierzu istniał na pewno już w XI wieku. Około sto lat po jego zniszczeniu w 1260 r., murowana warownię wzniósł w Kazimierz Wielki. Posiadała ona główny budynek zwany Domem Wielkim, bramę od strony miasta mieszczącą zbrojownię oraz ośmioboczną wieżę, której fundamenty widzimy przy wejściu.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku sandomierz
Widok na zamek w Sandomierzu w połowie XIX wieku, z tzw. Albumów Stronczyńskiego

punktor1139 r. - po rozbiciu dzielnicowym Sandomierz stał się stolica księstwa. W tutejszym grodzie rezydowali Henryk Sandomierski, Kazimierz Sprawiedliwy, Leszek Biały, Bolesław Wstydliwy, Leszek Czarny
punktor1260 r. - gród zdobyli i zniszczyli Tatarzy
punktorII poł. XIV w. - budowa zamku królewskiego
punktor1395 r. - wzmianka o zamkowym murze i przeznaczeniem na jego budowę 20 grzywien, co oznacza że warownia była stale rozbudowywana
punktorXV w. - za króla Kazimierz IV Jagiellończyka i starosty Rafała z Jarosławia, do głównego budynku dobudowano wieżę zwaną "kurzą stopą"
punktor1510 r. - pierwszy inwentarzowy opis zamku sandomierskiego wspomina o domu na przeciw Wisły, podpiwniczonym budynku z kaplicą i bramie. Założenie składało się także z browaru poza murami oraz młyna i spichlerza nad Wisłą
punktor1513 r. - renesansowa przebudowa zamku zainicjowana przez Zygmunta Starego pod kierunkiem Benedykta zwanego Sandomierzaninem, niemieckiego architekta odpowiedzialnego za przebudowę Wawelu. Poza tym prace nadzorował też prepozyt koprzywnicki Jan z Wiślicy. Do istniejącego budynku południowego od strony Wisły dobudowano skrzydło wschodnie i położono fundamenty pod zachodnie. Dziedziniec zyskał krużganki
punktorII poł. XVI w. - prace kontynuował Zygmunt August, który zatrudnił muratora Klimunta, a później znanego architekta włoskiego Santi Gucciego. Powstało parterowe skrzydło zachodnie z wieżą i nowy mur obwodowy z bramą wjazdową zamykający czworoboczne założenie od północy
punktorpocz. XVII w. - częściowo nadbudowano skrzydło zachodnie w jego południowej części, aby utworzyć wielką salę reprezentacyjną, połączoną z wieżą poprzez zachowany do dziś piękny portal

Rekonstrukcja lub stary widok zamku sandomierz
Wysadzenie zamku Sandomierz przez Szwedów podczas potopu. Fragment sztychu E. J. Dahlberga

punktor1656 r. - podczas potopu Szwedzi zgromadzili w warowni duże ilości prochu i po zdobyciu Sandomierza przez Polaków wysadzili budowlę. Zniszczeniu na zawsze uległy skrzydła południowe i wschodnie. Tylko zachodnie nadawało się jeszcze do odbudowy
punktorlata 1680-88 - król Jan III Sobieski nakazał remont i rozbudowę zachowanego skrzydła zachodniego. Przede wszystkim nadbudowano północną część skrzydła, uzyskując tzw. piano nobile czyli całe piętro stało się reprezentacyjną częścią budowli, posiadało duże okna i wysoki sufit. Wygląd warowni był zbliżony do obecnego. Na miejscu dawnego skrzydła południowego wzniesiono stajnie
punktor1768 r. - za czasów konfederacji barskiej warownię zniszczyły stacjonujące tu wojska rosyjskie
punktorok. 1820 r. - zaborcy austriaccy zamienili zamek Sandomierz na więzienie. Tę funkcje pełnił aż do 1959 roku. Przebudowie uległy wnętrza. Piano mobile podzielono na dwie kondygnacje i utworzono cele więzienne. Elewacja frontowa zyskała obecny klasycystyczny styl

Rekonstrukcja lub stary widok zamku sandomierz
Zamek Sandomierz od zachodu na rysunku M. E. Andriollego z 1880 r. Nieco fantazyjny, bo przerobił szkarpę na trzecią wieżę

punktor1894 r. - do zamku dobudowano tzw. rogal czyli półkolisty budynek dla służby więziennej
punktorlata 60 XX w. - przeprowadzono gruntowne prace remontowe
punktorlata 70 XX w. - rozebrano tzw. rogal
punktor1986 r. - zamek przekazano Muzeum Okręgowemu
punktorlata 90 XX w. - zabezpieczono wzgórze zamkowe i uporządkowano dziedziniec
punktorlata 2002 - 2005 - kolejny etap prac, m.in. przy baszcie południowej i w sali rycerskiej, modernizacja dachu

Rekonstrukcja lub stary widok zamku sandomierz
Panorama Sandomierza z zamkiem z 1855 r. na obrazie J. Szermientowskiego


Czasy potopu
Podczas potopu w 1655 r. Sandomierz jak większość kraju został zajęty przez Szwedów, a zamek obsadzony załogą najeźdźców. W marcu 1656 roku, po nieudanym oblężeniu Przemyśla Karol Gustaw postanowił wrócić do Warszawy, a pierwszym przystankiem miał być Sandomierz. Polskie dowódcy czyli Jerzy Lubomirski i Stefan Czarniecki uzgodnili iż ten pierwszy wyprzedzi Szwedów i zajmie miasto a drugi będzie nękał ich w czasie marszu. Plan udał się połowicznie. Lubomirski opanował miasto, ale Szwedzi schronili się w zamku, a tego nie dało się zdobyć. Z kolei Czarniecki nie otrzymał obiecanego wsparcia jazdy A. H. Pałubińskiego i jego zasadzka, która mogła rozbić obce wojska pod Niskiem nie powiodła się. Tak więc Karol Gustaw dotarł do Wisły pod Sandomierzem, ale jej nie przekroczył, a w zamku broniła się 500-osobowa załoga szwedzka. Jak opisuje to uczestnik wydarzeń H. Ch. Holsten: "Polacy rozłożyli się po drugiej stronie Wisły, a my po tej, tak że mogliśmy się tylko ostrzeliwać z artylerii. Ponieważ nie czuliśmy się tak mocni, by przejść na drugą stronę, pobić ich i tak pomóc zamkowi, przez cały czas posyłaliśmy nocą na tamtą stronę po kilka łodzi z rozkazem, by gdy wszystko będzie gotowe [zaminowane], nocą wycofali się na nasza stornę, co też się stało". I faktycznie, gdy podnieceni wieściami o wielkich kosztownościach zrabowanych przez Szwedów i przetrzymywanych na zamku, chłopi ruszyli na niego szturmem, komendant Sinclar kazał odpalić lont, a sam z całą załogą uciekł na podstawione łodzie. Wielki wybuch zniszczył warownię, grzebiąc blisko 100 Polaków.



Legendy i podania


Legendy mówią, iż zamek posiadał podziemia rozchodzące się w trzech kierunkach. Pierwszy korytarz służył do ucieczki w razie oblężenia na drugi brzeg Wisły. Kolejny prowadził do katedry. Podczas pobytu w Sandomierzu korzystali z niego monarchowie udający się na nabożeństwa. Trzeci był najdłuższy i ciągnął się aż do Skotnik (gdzie stoi przebudowany dwór obronny).

Rekonstrukcja lub stary widok zamku sandomierz
Zamek Sandomierz wg M. Bulińskiego z Monografii miasta Sandomierza, 1879


Informacje praktyczne



KONTAKT
punktorkasa: tel. (15) 644 5757 wew. 20

CZAS
punktorZ rynku idzie się ok. 5 min. Zwiedzanie zajmuje ok. 90 min.

WSTĘP
punktor Płatny. Ceny biletów: 15 zł i 10 zł ulgowy, rodzinny 40 zł. Bilet wstępu na wystawy czasowe - 5 zł. Możliwy zakup biletów łącznych na inne atrakcje miejskie. Otwarte w sezonie (kwiecień - wrzesień) wtorek - niedziela w godz. 11.00 - 18.00 w pozostałych miesiącach: 10.00 - 17.00. W poniedziałek nieczynne.

Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zamku/dworu:
Zamek w Sandomierzu

Rekonstrukcja lub stary widok zamku sandomierz
Pocztówka z początku XX wieku


Położenie i dojazd

Powrót na górę strony

Wschodnia część woj. świętokrzyskiego. 93 km na południowy wschód od Kielc. Zobacz na mapie.
Zamek jest widoczny z daleka.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N50.67593889°, E21.74728611°
format DM (stopnie, minuty):   50° 40.5563334'N, 21° 44.8371666'E 
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   50° 40' 33.38''N, 21° 44' 50.23''E 



Rekonstrukcja lub stary widok zamku sandomierz
Przedwojenna pocztówka, z czasów funkcjonowania więzienia


Bibliografia



punktorKajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktorGuerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktorKuczyński Janusz - Zamki województwa kieleckiego
punktorMirowski Roman - Album Świętokrzyski
punktorGosztyła Marek, Proksa Michał - Zamki Polski południowo-wschodniej
punktorSypkowie Agnieszka i Robert - Zamki i warownie ziemi sandomierskiej
punktorWróblewski Sławomir - Zamki i dwory obronne woj. sandomierskiego w średniowieczu

Rekonstrukcja lub stary widok zamku sandomierz
Pocztówka z zamkiem sandomierskim z początku XX wieku


Fotogaleria


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Sandomierz - Widok od północy czyli od strony miasta Sandomierz - Widok od zachod Sandomierz - Widok od płd.-zach. Sandomierz - Dziedziniec ze studnią Sandomierz - Wieża z XV w. zwana Kurzą Stopą Sandomierz - Dziedziniec ze studnią i nadbudowanymi fundamentami baszty z XIV w. Sandomierz - Ekspozycja etnograficzna w zamku Sandomierz - Portal z herbem Szreniawa prowadzący do Kurzej Stopy Sandomierz - Wnętrze wieży - Kurzej Stopy Sandomierz - Sala rycerska Sandomierz - Zejście Sandomierz - Piwnice z wystawą archeologiczną Sandomierz - Piwnice z kolekcją biżuterii z krzemienia pasiastego Sandomierz - Złoty kielich na wystawie rzemiosła artystycznego Sandomierz - Panorama miasta zza Wisły. Zamek po lewej

Zdjęcia wykonane: latem 2007



Noclegi


punktorSandomierz - Zamek - dwuosobowy pokój w baszcie zamkowej (160 zł/os), tel. 015 644 57 57 w. 34
punktorSandomierz - Camping, ul. Żwirki i Wigury 1, tel. (015) 833 27 03
punktorSandomierz - Noclegi przy Szpitalu , ul. Schinzla 11, tel. (015) 833 06 15
punktorSandomierz - Ośrodek Rekolekcyjny, Pl. Świętego Wojciecha 4
punktorSandomierz - Hotel "Basztowy", pl. Ks. J. Poniatowskiego 2, tel. (015) 833 34 50
punktorSandomierz - Hotel "Grodzki". ul. Mickiewicza 38, tel. (015)832 24 23, 832 27 45
punktor Sandomierz - Hotel "Pod Ciżemką", Rynek 27, tel. (015) 832 05 50
punktor Sandomierz - Motel Alibi, ul. Różana 21, tel. (015) 832 77 08, (015) 832 76 98
punktorSandomierz - Motel BP, ul. Kwiatkowskiego 140, tel. (015) 644 67 92
punktorSandomierz - Motel Królowej Jadwigi, ul. Krakowska 24, tel. (015) 832 29 88
punktorSandomierz - Kwatera - Skłodowskiej, ul. Skłodowskiej 33, tel. (015) 832 20 16
punktorSandomierz - Kwatera - Katedralna, ul. Katedralna 13, tel. (015) 832 31 88, gsm 505 135 601
punktorSandomierz - Agroturystyka - Kobierniki, ul. Kobierniki 162, tel. (015) 832 50 73
punktorSandomierz - Kwatera - Koseły, ul. Koseły 5, gsm 504 795 048, 602 741 589
punktorSandomierz - Agroturystyka na Pogodnej, ul. Pogodna 18, tel. (015) 832 23 37, gsm 506 369 426
punktorSandomierz - Agroturystyka Forteczna 4, ul. Forteczna 4, gsm 660 920 583
punktorSandomierz - Agroturystyka Forteczna 6, ul. Forteczna 6, tel. (015) 832 28 16
punktorSandomierz - Kwatera - Sokolnickiego, ul. Sokolnickiego 2, tel. (015) 832 35 39
punktorSandomierz - Kwatera - Zawichojska, ul. Zawichojska 19, tel. (015) 832 36 61
punktorSandomierz - Kwatera - Żeromskiego, ul. Żeromskiego 7, tel. (015) 832 36 44
punktorSandomierz - Kwatera - Krępianki, ul. Krępianki 11, tel. (0.15) 832 47 44
punktorSandomierz - Kwatera - Podgórze, ul. Podgórze 6, tel. (015) 832 47 96



Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • literówka       Autor:  krokodyl      Data:  2009-05-24 14:13:13
    tak tylko zauważyłam, że przy punkcie lata 1680-88 pisze 'piano mobile' zamiast 'nobile'...
  • warto..       Autor:  kaja      Data:  2009-05-14 20:07:16
    Hm... byłam. Widziałam. Polecam każdemu zwiedzić ten stary zamek i cały piękny Sandomierz. Zwłaszcza wnętrze Katedry!
  • Re: do autora zdjec       Autor:  zamki i klamki      Data:  2009-03-29 17:42:46
    right click on a picture then open link in new ... and save page as ... and your right click block is useless. Thanks for the pictures.





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2021 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.