Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Sanok (woj. podkapackie) - Średniowieczny zamek królewski

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
Średnia ocena: 4.4 na 5. Głosów: 113 4.5 stars
           
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
Średnia ocena: 4.5 na 5. Głosów: 95 4.5 stars
           
 


Opis i stan obecny


Zamek w Sanoku położony jest na wzgórzu o wysokości 362 m., z trzech stron
ozdoba
Zabójstwo w zamku
W XVII w., gdy w zamku sanockim funkcjonował sąd grodzki, w dzień nawrócenia św. Pawła doszło tam do głośnego wypadku. Podczas jednego z procesów powstało spore zamieszanie - kuchmistrz koronny Załuski próbował rozbroić zwaśnione strony i został przez nich zabity.
otoczonym stromymi skarpami. Kiedyś w warowni przebywali starostowie królewscy, którzy z nadania monarchy i w jego imieniu sprawowali władzę na tym terenie. Ocalał tylko jeden, główny budynek (wschodnia część zamku) oraz bardzo stara studnia. Jeszcze w XX wieku stało boczne skrzydło południowe czyli dołączone do zachowanego budynku od prawej strony, natomiast północne zostało rozebrane sto lat wcześniej. Kiedyś więc zamek miał kształt litery C otwartej na zachód. Niedawno zrekonstruowano przyziemia wolno stojącej czworobocznej wieży od północy. Niestety nie wygląda to dobrze, ale pełni przynajmniej funkcję tarasu widokowego na dolinę Sanu. Warto zejść w dół i zajrzeć przez dziurę do oryginalnych murów wieży.
Wzgórze zamkowe połączone było z miastem mostem na filarach, który współcześnie zastąpiono nasypem. Dawny wąwóz, dzięki któremu zamek nie odniósł szkód podczas kilku pożarów miasta został prawie całkowicie zasypany. Na zewnątrz warowni niestety nie ma zbyt wiele do oglądania, w środku natomiast znajduje się bardzo interesująca ekspozycja Muzeum Historycznego ze wspaniałą kolekcją sztuki cerkiewnej liczącą ponad 1200 eksponatów. Dominują ikony, których jest ok. 700, a na 1. piętrze znajduje się nawet pełny ikonostas z przełomu XVII / XVIII wieku. Dzięki ułożeniu ikon w porządku chronologicznym (od XV do XIX w.) można prześledzić ich rozwój i przemiany stylistyczne. Najwyższe piętro poświęcone jest sztuce współczesnej, przede wszystkim pochodzącemu z Sanoka śp. Zdzisławowi Beksińskiemu.

Aktualizacja: budynek południowy został zrekonstruowany. Jego wygląd i sposób wykonania wzbudza jednak kontrowersje. Wg mnie to kompromitacja - ktoś kto wymyślił serię małych okienek zasługuje na napiętnowanie za degradację zabytku. W zamku utworzono jednak nowe wystawy i to jest bardzo pozytywny aspekt rozbudowy. Przede wszystkim turysta może wejść do piwnic, gdzie w części odnowionej i otynkowanej urządzono zbrojownię przedstawiającą rozwój uzbrojenia od średniowiecza do czasów II wojny światowej. Zbiory są ciekawe, pochodzą z ziemi sanockiej jak i z dalszych terenów, muzeum wsparł także prywatny kolekcjoner. Uwagę zwraca pięknie zdobiona szabla turecka czy najstarszy eksponat - lufa falkonetu czyli działka z XVI wieku. Pomieszczenie połączono ze schronem, który Niemcy zbudowali pod zamkiem sanockim do obserwacji granicy z Sowietami po wspólnym rozbiorze Polski w 1939 r. Włączenie go do muzeum zamkowego było bardzo dobrym pomysłem. Kolejna wystawa w piwnicach to znaleziska archeologiczne. Tu jest już inny klimat, bo otoczeni jesteśmy przez średniowieczne mury. Kolekcja pochodzi z epok: kamienia, brązu, żelaza, średniowiecza i czasów nowożytnych. Unikatowe są monety z praktycznie wszystkich epok, pieczęcie książąt ruskich czy ciosy mamuta. Sporo miejsca zajmuje ekspozycja ceramiki pokuckiej z kaflowym piecem z XIX wieku i naczyniami, wazami, dzbankami, amforami. Podziwiać można kunszt artystów z naszych dawnych kresów, a obecnie Ukrainy. Przedmioty są bogato zdobione motywami antycznymi i góralskimi.
Ze sztuki współczesnej najważniejsza jest oczywiście kolekcja prac Zdzisława Beksińskiego, dla której oddano odbudowane skrzydło. Dzięki temu można oglądać znacznie większą część dorobku najsłynniejszego w świecie Sanoczanina niż we wcześniejszych latach. Ekspozycji towarzyszą pokazy multimedialne i ulubiona przez artystę muzyka. Innym oryginalnym artystą spod Sanoka był Marian Kruczek, który tworzył m.in. rzeźby z przedmiotów znalezionych na budowach i złomowiskach. W zamku można oglądać kilknaście jego fantazyjnych prac.

ozdoba
Zdzisław Beksiński
Zdzisław Beksiński to światowej sławy artysta urodzony w Sanoku w 1929 r. Jego przodkowie założyli tu fabrykę kotłów, która następnie przekształciła się w fabryk autobusów Autosan. Sam początkowo pracował w niej przy projektowaniu nadwozi. W młodości pasjonowała go fotografia, jego awangardowe zdjęcia zyskały sporą popularność na świecie w latach 50-tych. Potem zainteresował się malarstwem. Z czasem wypracował własny styl nawiązujący do apokaliptycznych wizji. Jako inspirację podawał swoje własne sny.
Malował dla siebie, prace rozdawał też znajomym i tylko potrzeby finansowe zmuszały go do ich sprzedaży. Nigdy nie nadawał im tytułów aby nie wpływać na interpretację swoich dzieł. Choć sztuka Beksińskiego była ponura, wzbudzała strach a nawet obrzydzenie, on sam mial opinię osoby ciepłej i serdecznej ze specyficznym poczuciem humoru.
Artysta malował zwykle przy akompaniamencie bardzo głośnej muzyki, której słuchał często ponad 10 godzin dziennie, co doprowadziło go do konieczności noszenia aparatu słuchowego. Po przeprowadzce do Warszawy i upowszechnieniu komputerów osobistych stał się wielkim entuzjastą technologii informatycznych. Zaopatrywał się w najnowszy sprzęt i w połowie lat 90-tych porzucił sztalugę na rzecz tabletu graficznego i ekranu monitora. Stał się specjalistą od grafiki komputerowej.
Przed tragiczną śmiercią z rąk sąsiada - nożownika w 2005 r. przepisał cały dorobek artystyczny na rzecz Muzeum Historycznego w Sanoku, które od dawna eksponowało jego dzieła w zamku. Zbiory placówki powiększyły się wielokrotnie. Obecnie, po rozbudowie, zamek prezentuje największą na świecie ekspozycję ok. 600 prac Beksińskiego: fotografii, rzeźb, rysunków, grafik, obrazów, w tym ostatni obraz, ukończony w dniu śmierci.


Rekonstrukcja lub stary widok zamku sanok Rekonstrukcja lub stary widok zamku sanok
Widok zamku Sanok z okresu międzywojennego, po rozebraniu skrzydła południowego i otwarciu muzeum. Zdjęcia pokazują w jak zniekształconej postaci dotrwał zamek do XX wieku. Dopiero po wojnie przywrócono mu częściowo dawny wygląd.




Plany i rekonstrukcje



Rekonstrukcja lub stary widok zamku sanok
Plan zamku z lat 80-tych XX wieku. Na czarno zachowane w fundamentach wieża oraz odcinek muru obwodowego od północy


Rekonstrukcja lub stary widok zamku sanok
Przypuszczalny wygląd zamku z wolno stojącą wieżą. Taka rekonstrukcja z pewnością podniosłaby atrakcyjność sanockiej warowni


Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Zamek zbudowano z inicjatywy Kazimierza Wielkiego na miejscu dawnego grodu wzmiankowanego już w drugiej połowie XII wieku przez kronikarzy ruskich. Współczesne prace archeologiczne doprowadziły do odkrycia cmentarza, budynków mieszkalnych i gospodarczych, fortyfikacji oraz naczyń codziennego użytku z dawnej osady. Powstała w 1340 r. warownia była obiektem drewniano-murowanym - istnieje zapis, iż miała murowaną wieżę i drewniane budynki. Otaczała ją drewniana palisada, a od miasta odgrodzona była głębokim sztucznym wąwozem.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku sanok
Zamek Sanok w roku 1846. Litografia z "Okolic Galicji" Stęczyńskiego
Źródło: Zamki i budownictwo obronne ziemi rzeszowskiej, Józef Frazik, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne 1972

ozdoba
Słynni goście
Sanok leżał na szlakach prowadzących na Ruś i Węgry, na zamku często więc gościli znamienici goście. Król Władysław Jagiełło tutaj właśnie publicznie ogłosił w roku w 1417 zamiar poślubienia Elżbiety Granowskiej. Następnie wziął z nią w sanockim kościele swój trzeci ślub, a na zamku wyprawił gody. Ślubu udzielił arcybiskup lwowski Jan Rzeszowski. Współcześni raczej surowo i szyderczo oceniali małżeństwo króla. Tak pisał niejaki Bielski: "Król, co miał nieprzyjaciela gonić, to wolał tymczasem weselić się w Sanoku. Aby jeszcze był młodą pojął, ale babę Elżbietę córę Ottona z Pilic, wojewody sandomierskiego, którą przedtem uniósł jeden Morawczyk,a potem mu ją drugi wydarł, potem zaś była za Granowskim. Taz królowi nie wiedzieć z czego się podobała, bo już stara była, a wyschła od suchot." Z kolei Jan Długosz tak skomentował fakt, iż wkrótce po ślubie w orszak królewski uderzył piorun, zabijając kilka koni i raniąc władcę: "Znak pomsty gniewu Bożego przydarzył się królowi Władysławowi nie z innego powodu jak dlatego że nie wstydził się pojąć za żonę rodzonej - z racji pokrewieństwa duchowego - siostry Elżbiety Granowskiej" (matka Elżbiety - Jadwiga, była matką chrzestną króla, stąd mowa o duchowym pokrewieństwie).
Również następna żona króla - Zofia mieszkała na zamku sanockim przez dłuższy czas.
A w XV w. w Sanoku udzielono schronienia wygnanej z Węgier, królowej Izabeli Zapolyi.

punktor 1366 r. - zamek w Sanoku przebudował Kazimierz Wielki, a zachowana relacja mówi, że w tym roku osobiście rezydował w warowni
punktor ok. 1440 r. - w budowli mieszkała młoda żona króla Władysława Jagiełły - Sońka (Zofia) z Holszan. Tu odwiedził ją kardynał Zbigniew Oleśnicki powracający z koronacji jej syna Władysława (zwanego później Warneńczykiem) w Budzie
punktor 1448 r. - z dokumentów wynika, iż na zamku trwały prace remontowe, m.in przy moście, "wieży glinianej" i mieszkaniu królowej
punktor 1470 r. - Sanok spustoszył wielki pożar, zamek pozostał jednak nietknięty
punktor 1510 r. - Zygmunt Stary zarządził budowę wodociągowej, która prowadziła także do zamku
punktor 1514 r. - kolejny wielki pożar Sanoka nie dotknął dobrze ufortyfikowanego wzgórza zamkowego
punktor Lata 1516-23 - starostą na zamku w Sanoku był Stanisław Pilecki
punktor Lata 1523-48 - akcja modernizacji zamków kresowych przeprowadzona przez króla Zygmunta Starego objęła także Sanok. Średniowieczna warownia została przebudowana w stylu renesansowym pod nadzorem starosty Mikołaja Wolskiego. Palisadę zamieniono na mur, zbudowano bramę wjazdową i łazienkę królewską. Wtedy też powstał piętrowy budynek mieszkalny/, który z pewnymi zmianami dotrwał do czasów dzisiejszych. Dalej cześć budowli pozostała jednak drewniana. Zmieniła to dopiero kolejna rozbudowa w 1558 r., która przyniosła powstanie dwóch bocznych skrzydeł, baszty, studni oraz bliżej nie zidentyfikowanego "muru wewnętrznego"
punktor 1616 r. - zamek zaczął popadać w ruinę, ponieważ brakowało środków na jego utrzymanie. Na sejmikach szlacheckich w Sądowej Wiszni domagano się jego remontu

Rekonstrukcja lub stary widok zamku sanok
Zamek Sanok na rysunku w drzewie Kostrzewskiego.
Źródło: Tygodnik Ilustrowany 1863 r.

punktor 1624 r. - najazd Tatarów zniszczył Sanok. Zamek, mimo że poważnie nadwątlony pozostał nie zdobyty
punktor 1634 r. - istnieje zapis mówiący, iż odbudowa zamku postępowała bardzo powoli, 2 lata później część budynków obsunęła się do Sanu
punktor 1665 r. - ówczesna lustracja budowli mówi, że wymaga ona szybkiego remontu. Część mieszkalna miała wtedy dwie kondygnacje, na dole znajdowała się izba sądowa, na górze sala i pokoje mieszkalne, pod wieżą w piwnicy więzienie. Całość otoczona była murem
punktor 1765 r. - zamek był już w bardzo złym stanie
punktor XIX w. - warownia popadła w ruinę, mury zostały częściowo rozebrane przez władze austriackie.
punktor 1912 r. - rozebrano skrzydło południowe zamku
punktor 1934 r. - w zambytku powołano do życia Muzeum Ziemi Sanockiej
punktor 1939 r. - Niemcy splądrowali obiekt, a 5 lat później wywieźli najcenniejsze zbiory, z których część odnaleziono pod Legnicą
punktor 1945 r. - w zamku działał szpital wojskowy, a następnie rusznikarnia
punktor Lata 1952-54 - nastąpiła restauracja i konserwacja zamku, m.in. usunięto tynk, przywrócono dawne okna, zlikwidowano balkon. Muzeum kontynuowało działalność.
punktor 1968 r. - placówka zmieniła, nazwę na Muzeum Historyczne w Sanoku
punktor 2006 r. - pojawił się pomysł odbudowy bocznego skrzydła zamku z przeznaczeniem w całości na muzeum prac Z. Beksińskiego, a następnie czworobocznej wieży
punktor 2012 r. - prace przy bocznym skrzydle są na ukończeniu, niestety odbiega ono od oczekiwań miłośników zabytków. Wieża na szczęście nie będzie odbudowywana
punktor 2013 r. - zakończono drugi etap remontu. Zamek posiada już ładny dziedziniec i mury obwodowe. Zagospodarowano piwnice zamkowe, podwyższono pozostałości wieży i powstały nowe ekspozycje

Rekonstrukcja lub stary widok zamku sanok
Widok zamku Sanok w II poł. XIX w. wg N. Ordy


Rekonstrukcja lub stary widok zamku sanok
Powiększenie budynku z dwiema wieżami, który mógł być budynkiem bramnym, ale jak zwrócono uwagę na forum może to być synagoga



Informacje praktyczne


KONTAKT
punktor tel.: (13) 46 306 09

CZAS
punktor Z rynku, gdzie najlepiej zaparkować samochód idzie się ok. 3 min. Zwiedzanie zamku zajmuje ok. 1,5 godziny.

WSTĘP
punktor Płatny. Bilet normalny – 18 zł, ulgowy – 13 zł, rodzinny – 48 zł. Otwarte codziennie, w sezonie (kwiecień - październik) 9:00 – 17:00. Poza sezonie krócej - do 15:00/17:00. W poniedziałki tylko w godz. 8:00 – 12:00.

Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zamku/dworu:
Zamek w Sanoku

INNE
punktor Zamek w Sanoku w portalu promującym turystykę rodzinną "Wakacje z dzieciakiem" - relacje ze zwiedzania obiektu z dziećmi


Położenie i dojazd

Powrót na górę strony

Południowa część woj. podkarpackiego. 90 km na południe od Rzeszowa. Zobacz na mapie.
Zamek leży bardzo blisko rynku.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N49.56234722°, E22.20923056°
format DM (stopnie, minuty):   49° 33.7408332'N, 22° 12.5538336'E 
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   49° 33' 44.45''N, 22° 12' 33.23''E 



Rekonstrukcja lub stary widok zamku sanok
Zamek ze skrzydłem południowym, niedawno odbudowanym, na pocztówce z 1905 roku


Bibliografia



punktor Gosztyła Marek, Proksa Michał - Zamki Polski południowo-wschodniej
punktor Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktor Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Marszałek Juliusz - Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach
punktor Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy

Rekonstrukcja lub stary widok zamku sanok
Widok zamku w Sanoku w 1825 r. na obrazie Emanuela von Kronbacha, żródło: Muzeum zamkowe


Fotogaleria


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Sanok - Odnowiony zamek w pełnej 'krasie' Sanok - Elewacja frontowa Sanok - Elewacja frontowa Sanok - Nowe skrzydło z boku Sanok - Widok na San Sanok - Nowa ekspozycja archeologiczna w piwnicach Sanok - Ekspozycja archeologiczna Sanok - Okienko w części piwnicznej Sanok - Szczątki mamuta Sanok - Malarstwo w piwnicach Sanok - Zbrojownia Sanok - Bunkier z II wojny św. włączony do zamku Sanok - Wystawa ikon Sanok - Wystawa ikon Sanok - Wystawa ikon Sanok - Odtworzona pracownia Z. Beksińskiego Sanok - Prace Z. Beksińskiego
Zdjęcia wykonane wiosną 2017

Sanok - Nowe boczne skrzydło zamku Sanok - Boczne skrzydło zamku Sanok - Boczne skrzydło zamku Sanok - Porównanie starych i nowych murów Sanok - Boczne skrzydło zamku od strony szkarpy
Nowe skrzydło - stan na marzec 2012

Sanok - Zamek z dołu Sanok - Zamek z dołu Sanok - Zamek z dołu Sanok - Widok od strony bramy Sanok - Ocalały budynek zamkowy Sanok - Ściana boczna, południowa Sanok - Studnia na dziedzińcu Sanok - Stare skrzydło wschodnie Sanok - Widok spod zamku Sanok - Ściana wschodnia Sanok - Fundamenty wieży Sanok - Widok spod zamku na San
Zdjęcia wykonane: latem 2005


Materiały wideo


Zamek w Sanoku z drona 2022




Inscenizacja odbicia infamisa Mikołaja Białoskórskiego z 1629 r.




Beksiński - wizyta w Galerii



Noclegi


punktor Sanok - Hotel "Turysta", ul. Jagiellońska 12, tel. (013) 463 09 22
punktor Sanok - Internat Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, ul. Konarskiego 10, tel. (013) 463 09 25
punktor Sanok - Hotel Pod 3 Różami - ul. Jagielońska 13, tel. (013) 46 309 22
punktor Sanok - Dom Turysty, ul. Mickiewicza 29, tel. (013) 463 14 39, 463 10 13

Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Re: Brama       Autor:  Sylwan Vetulani      Data:  2021-08-04 21:19:24
    Ten sam budynek po półwieczu uchwycono na fotografii z forum fotopolska,faktyczni­e wygląda jak synagoga   Poniżej link do fotogrfi   https://fotopolska­.eu/508719,foto.html
  • Re: Byłem w podziemiach ( niby niedostępnych )       Autor:  Anonim      Data:  2015-08-26 23:54:07
    Ją tam biegałem jak dziecko!po prostu bawilismy się ,na zamku,
  • Re: Re: rozbudowa zamku w sanoku to tragedia       Autor:  uczeń      Data:  2013-10-14 18:20:41
    Wywalcie te wszystkie mapki i plany na zbity pysk, bo to już nieaktualne, od 2006 w bibliotece miejskiej były plany zamku wykonane przed i po remoncie zamku w 1800.





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2022 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.