Ścinawka Średnia

Gotycki zamek rycerski, później rozbudowany

Zamek w Ścinawce Średniej jest obiektem historycznie związanym z ziemiami Hrabstwa Kłodzkiego. Od roku 1457, kiedy to król czeski Jerzy z Podiebradu nadał im szeroką autonomię zachowaną częściowo aż do 1945 roku. Zwierzchnictwo nad nimi pełniły państwa czeskie, austriackie, od 1741 r. pruskie. Właścicielami warowni niejednokrotnie byli starostowie krajowi Hrabstwa główni jego zwierzchnicy i faktyczni zarządcy. W celu wyjaśnienia należy dodać, iż opisywana miejscowość podobnie jak wiele innych śląskich, cechuje się dużymi rozmiarami, w przeszłości podzielona była na wiele odrębnych i nie zależnych rodowych majątków. Dobra Oberhof (niem. dobra górne) zawierające opisywany zamek były majątkiem lennym (łac. feudum) co oznacza, iż podlegał on dziedziczeniu (początkowo majątek nadawany był jedynie dożywotnio).
lata 1300-10 – rozpoczęcie budowy donżonu
1353 r. – śmierć Tammo II von Czechau asesora sądu lennego, pana na Starej Bystrzycy oraz na dobrach w Ścinawce Średniej i Górnej
1360 r. – ukończenie budowy donżonu. Prace kończy jego żona Mantsche oraz synowie Conrad i Tammo III.
lata 1360-77 powiększenie majątku o las pod Radkowem, Słupiec (Schlegel), Gołogłowy (Hallenau) i Czerwieńczyce (Roth-Waltersdorf)
lata 1377-1410 – całość majątku dziedziczy Mantsche. Dobra powiększają się jeszcze o majątek von Haugwitza ze Ścinawki Górnej.
lata 1410-25 – panem na dobrach jest Friedrich – syn Tammona III. Po jego śmierci trzej synowie Hans, Nickel i Goth rozprzedają cały majątek.
1412 r. – Hans von Czechau sprzedaje Mittelsteine-Oberhof, tzw. dobra górne (z wchodzącym w ich skład zamkiem) braciom Stephanowi i Bernhardowi von Dohna (Donyn), panom noworudzkich dóbr lennych.
1425 r. – Husyci niszczą całą okolicę, zamek ścinawski również.
1462 r. – panem na dobrach i Nowej Rudzie jest Heincze, burgraf von Dohna
1470 r. – ponowne zniszczenie zamku. Bezpotomna śmierć syna Heinczego Friedricha
1472 r. – potwierdzenie nadania Oberhof stosownym dokumentem (od księcia ziębickiego i hrabiego kłodzkiego) dla Georga von Stillfrieda und Rattonitz.
ok. poł. XV wieku - od południa dobudowano do donżonu wieżę alkierzową
II poł. XV wieku – budowa drugiej wielkiej wieży mieszkalnej Założono wewnętrzny dziedziniec dostępny przez wieżę bramną, zamknięty od zachodu krótką kurtyną. W miejscu zetknięcia się wież założono 8-kątną wieżę trakcyjną.
pocz. XVI w. – budowa zachowanej do dzisiaj wolnostojącej kuchni gotyckiej
1515 r. – właścicielami zamku w Ścinawce Średniej są bracia, wnukowie Georga, Jacob i Georg von Stillfried und Rattonitz.
1524 r. – w wyniku podziału dóbr panem na zamku zostaje Jacob. Włada ponadto majątkiem Konigswalde, Woliborzem (Volpersdorf), Krajanowem (Krainsdorf) oraz częścią Dzikowca (Ebersdorf).
1529 r. – po jego śmierci majątek dziedziczy syn Heinrich (vice starosta Hrabstwa Kłodzkiego).

Tragedia na zamku Na początku XVI w doszło do tragedii w obrębie I piętra donżonu. Podczas napadu straciła życie grupa znacznych mieszkańców zamku, zapewne kobiet. Aby zapobiec podobnym wypadkom w trzeciej dekadzie XVI w. wybudowano wielką wieżę alkierzową , której pierwsze piętro służyło od tej pory jako komnata ostatecznej obrony, pozwalająca na zyskanie jednej do dwóch godzin czasu, do momentu przybycia odsieczy.

ok. 1530 – budowa wieży alkierzowej północnej tzw. alkierza wielkiego
poł. XVI w. – zabudowano północną zatokę między wieżą nr 2 a alkierzem wielkim. Do północnej ściany wieży nr 2 dobudowano wieżę alkierzową
lata 1563-65 – Gregor von Reichenbach, chcąc zakupić część dóbr w Ścinawce Górnej, powoduje powódź za sprawą Heinricha Predela, który przegrodził rzekę Ścinawkę. Heinrich von Stillfried zmuszony stratami odsprzedaje mu owe dobra.
1565 r, – budowa pieco-komino-wędzarni
1569 r. – majątek powiększa się o grunty sąsiadujące z folwarkiem Oberhof oraz o las Biehals (Pieholz)
ok. 1570-75 – majątek po ojcu przejmuje syn – również Heinrich von Stillfried und Rattonitz
1577 r. – kupujo on od Hansa von Tschischwitz z Wojborza (Gabersdorf) las Zauchhols
1585 r. – Heinrich von Stillfried sprzedaje część Dzikowca Absalonowi von Donig ze Słupca
lata 1585-95 – dobudowa wschodniego skrzydła oraz ostateczne uformowanie domu wielkiego
1596 r. – Heinrich zmienia status dóbr Oberżo z lenna na dobra dziedziczne. W wyniku kosztów poniesionych przy zakupie Nowej Rudy (gdzie mieszkał jeszcze 18 lat) sprzedał Oberhof Ottonowi Friedrichowi von Ratschin z Gorzanowa (Arnsdorf).
1600 r. – umiera Otto Friedrich, schedę dziedziczy żona Elizabeth z domu von Schindel. Następnie władają dobrami bracia von Ratschin. Po ich podziale na dobrach pozostaje Heinrich
pocz. XVI w. – powstaje budynek kancelarii w formie dworu obronnego
1623 r. – Heinrich von Ratschin traci dobra w wyniku reperkusji po antycesarskich wystąpieniach. Dobra cesarz przekazał swojemu bratu, biskupowi wrocławskiemu Karolowi.
1624 r. – Karol darowuje Oberhof swemu tajnemu radcy i kanclerzowi (później radcy cesarskiego dworu) Johanowi Christianowi Metzinger von Falkenstein (Kaltenstein, Kalkstein) (burmistrz Kłodzka).
1628 r. – po jego śmierci dobra podzielono na części i przypadły rodzeństwu jego żony oraz dzieciom jego dwóch sióstr
1639 r. – nowym właścicielem Oberhof zostaje Christian von Apasseck z Piszkowic Dolnych

Szwedzkie oblężenie Pod koniec wojny 30 letniej, a był to rok 1647 , zamek w Ścinawce Średniej oblegały wojska szwedzkie. Pomimo iż był on dość nowoczesny – posiadał warowną wieżę bramną z galerią na najwyższej kondygnacji (hurdycje lub machikuły) oraz system tajnych przejść umożliwiający sprawne przemieszczanie się obrońców w różnych kierunkach w obrębie warowni, robił wrażenie średniej klasy fortyfikacji. Podjęto próbę zdobycia go z marszu. Skończyło się to tragicznie dla szwedzkiej piechoty. Dopiero ostrzał artyleryjski (fragmentaryczne uszkodzenie i pożar zamku) doprowadziły do jego zdobycia.

ok. 1635-45 – zamek zostaje ostrzelany przez Szwedów i zdobyty. Zwalono wieżę bramną, zniszczono sklepienia krużganków i sali głównej budynku kancelarii. Uszkodzono też wieżową klatkę schodową na dziedzińcu
1657 r. – Oberhof kupuje od Christiana jego szwagier Bernhard von Stillfried Starszy, pan na Nowej Rudzie, starosta krajowy Hrabstwa Kłodzkiego (późniejszy radca cesarski, od 1662r. baron)
1660 r. – odbudowuje on zamek nie odbudowując wieży bramnej ani krużganków
1669 r. – umiera Bernhard von Stillfried. Zamek przypada córkom Bernharda Annie, Theresie i Marii Florentynie
1670 r. – dobra Oberhof oraz Zeughals, Sośnica (Fichtig), Bartnica (Bentengrund) i połowa Konigswalde przechodzą na własność córki Anny z pierwszego małżeństwa, która w 1669r. wyszła za mąż za Siegmunda Erdmanna von Zierothin – pana na Niemodlinie (Falkenberg)
1676 r. – Siegmund Erdmann von Zierothin , jako kurator żony sprzedaje Oberhof Johanowi Georgowi von Gotzen – hrabiemu Rzeszy z Saren, Thurmgut i Bożkowa – synowi cesarskiego marszałka polnego, ówczesnemu Staroście Krajowemu Hrabstwa Kłodzkiego (zm.1679)
pocz. XVIII w. – barokizacja północno-wschodniego skrzydła zamku
1771 r. – wraz ze śmiercią hrabiego Josepha Leonarda von Gotzen ( na zamku w Ścinawce Średniej) kończy się katolicka linia rodu.. Dobra przeszły na własność adiutanta króla Prus Fryderyka Wilhelma II – Friedricha Wilhelma von Gotzen – generała i gubernatora twierdzy kłodzkiej, pochodzącego z brandenburskiej ewangelickiej linii rodu (zm.1794)
lata 1780-1946 – zamek znajduje się w posiadaniu hrabiów von Magnis z Bożkowa
lata 1876-1912 - zamek był dzierżawiony kolejno przez wdowę Tratwetter, Lichtenstadowi, Carlowi Frankowi, wdowie Auguście Frank, spadkobiercom Edmunda Baucha
XIX/XX w. -rozbudowa zamku. Przy kancelarii powstaje taras i aneks z ubikacjami. Założone zostają nowe schody na dziedzińcu, szczyty nad główną częścią zamku. Do wschodniego XVI w skrzydła dostawiony zostaje nie istniejący budynek z prowadzącymi doń schodami
1901 r. – remont zamku
1935 r. – data ostatniego remontu
1946 r. – nacjonalizacja obiektu i majątku – przekształcenie w PGR. Postępująca grabież, degradacja i niszczenie zabytku
1974 r. – „remont” schodów dziedzińca, dach zabytku został pokryty wtórną dachówką
1982 r. – koniec funkcjonowania archiwów PGR na zamku. Nadal mieszkają w nim ludzie oraz inwentarz (do 1999r.), odbywają się wesela i inne imprezy
październik 2002 – zamek ma nowego właściciela, rozpoczęto prace inwentaryzacyjne, badawcze, zabezpieczeniowe oraz konserwatorskie w celu uratowania oraz przywrócenia budowli dawnej świetności KONTAKT
tel. (74) 873 3671, gsm 601 069 038

CZAS
Na zwiedzenie zamku, wysłuchanie jego historii oraz zapoznanie się z jego architekturą trzeba poświęcić do dwóch godzin. Bardziej zainteresowani mogą spędzić tu cały dzień wdrażając się w tajniki jego przeszłości oraz skorzystać z dodatkowych atrakcji jak np. strzelanie z łuku.

WSTĘP
Zamek Ścinawka Średnia jest udostępniony dla turystów, najchętniej po wcześniejszym umówieniu się na wizytę telefonicznie.
Strona zamku: zamekkapitanowo.pl


Południowa części województwa dolnośląskiego. 10 km od Nowej Rudy i 16 na północny zachód od Kłodzka. Zobacz na mapie.
Obiekt jest dobrze widoczny z głównej drogi Kłodzko – Tłumaczów – Nowa Ruda. Położony jest ok. 100 m na południowy wschód od kościoła farnego. Aby do niego dojechać należy skręcić przy figurze św. Jana Nepomucena w stronę zamku (przy drodze znajduje się czytelny drogowskaz) przejechać szutrowa drogą przez folwark objechać zamek i zaparkować przed bramą gdzie z pewnością znajdzie się miejsce.


Współrzędne geograficzne: