Secemin

Rycerski dwór obronny

Istniejący już w XIII w. Secemin powstał w miejscu łączącym naturalne walory obronne położenia wśród lasów i bagien z korzystnym usytuowaniem w stosunku do szlaków handlowych i komunikacyjnych. Rejon Secemina stanowił przed wiekami rodzaj wielkiej polany, otoczonej ze wszystkich stron lasami, które w znacznym stopniu zachowały się do dzisiaj. Powstała pośrodku tej polany, na suchej kępie wśród mokradeł, osada wywiodła swoją nazwę od otaczających ją niegdyś bagien, zwanych "sece", z których wypływała struga Secówka. W miejscu tym wytworzył się w średniowieczu lokalny węzeł komunikacyjny, powiązany z najważniejszymi ośrodkami i szlakami handlowymi w ówczesnej Polsce.
W 1291 r. przyszły król polski, a wówczas książę sandomierski, kujawski i sieradzki, Władysław Łokietek, wystawił w Sandomierzu dokument poświadczający posiadanie klucza dóbr "zwanego pospolicie Secemin" przez komesa Boksę. Z treści tego dokumentu wynika, że nadanie dóbr secemińskich uzyskał już ojciec wspomnianego komesa, łowczy krakowski Imbram z Witowa herbu Oksza (przypuszczalnie pomiędzy latami 1270--1289). Najpewniej za czasów Kazimierza Wielkiego, czyli przed rokiem 1370, Secemin został lokowany jako miasto królewskie.
W 1395 r. Władysław Jagiełło nadał Secemin - określony w odnośnym dokumencie jako miasteczko (oppidum) - wraz z przedmieściem (Nawieś) oraz pobliską wsią Bichniów, podstolemu krakowskiemu Piotrowi Szafrańcowi z Łuczyc herby Starykoń. Dostojnik ten odegrał wcześniej wybitną rolę w doprowadzeniu do zaślubin Jagiełły z królową Jadwigą i związania w ten sposób Polski z Litwą. Nadanie Szafrańcowi dóbr secemińskich potwierdziła w niedługi czas potem królowa Jadwiga. Od tego czasu aż do początków XVII w. Secemin pozostawał własnością Szafrańców, którzy, co warto podkreślić, byli od dawna skoligaceni z poprzednimi właścicielami - Okszycami. Niestety obecny stan wiedzy nie pozwala przypisać budowy obronnej rezydencji konkretnemu przedstawicielowi rodu Szafrańców. Przypuszczać można iż miało to miejsce w XV wieku, choć pierwsza wzmianka o budowli pochodzi dopiero z 1540 roku, od lustratorów podatkowych ("fortalicium, curia et praedium").
W 1608 r. zmarł ostatni przedstawiciel rodu Szafrańców, Andrzej, syn wojewody sandomierskiego Stanisława i Anny z Dembińskich herbu Rawicz. Ponieważ ta ostatnia przeżyła syna, dobra secemińskie przeszły w ręce jej rodziny. Istnieją wzmianki o pobycie w dworze secemińskim Dembińskich historyka i poety Wespazjana Kochowskiego. Po zmarłym w 1631 r. Sewerynie Aleksandrze Dembińskim odziedziczyła Secemin jego córka, Zofia, której mężem był Jan Samuel Czarnocki herbu Lis. Dobra secemińskie pozostawały w rękach Czarnockich do końca przedrozbiorowej Rzeczypospolitej. Prawdopodobnie w II połowie XVII wieku całkowitemu zniszczeniu uległ dwór obronny. W połowie XVIII wieku na jego miejscu wzniesiono nowy drewniany dwór. Na początku XIX w. dobra secemińskie przejęli skoligaceni z Czarnockimi Marchoccy herbu Ostoja. Kolejnymi właścicielami miejscowych dóbr byli Michałowscy herbu Dąbrowa oraz Lohmanowie, którzy przebudowali dwór Czarnockich. Siedzibę tę rozebrano dopiero w latach 70-tych XX wieku.
W 2004 roku przeprowadzono prace archeologiczne pod kierunkiem Cz. Hadamika i J. Koja. Potwierdziły one późnośredniowieczną genezę dworu. Odkryto kamienny mur o wymiarach 10 x 13,5 metra, będący fundamentem wieży mieszkalno-obronnej.
W 2016 roku cały teren dworu obronnego został uporządkowany i zaadaptowany do zwiedzania.

Bibliografia