Siennów

Dwa dwory obronne: rycerski i szlachecki

Siennów to wieś nad Mleczką, leżąca w pobliżu słynnego pałacu w Zarzeczu, który chyba na tyle przyćmił okolicę, iż nikt nie zadał sobie trudu na zbadanie jakże ciekawego otoczenia tej rezydencji. Opisuję ją, mimo iż nie udało mi się znaleźć wielu informacji. O ile bowiem renesansowy dwór obronny jest gdzieniegdzie wspominany, to dwa inne zagadkowe miejsca zostałyby zapomniane na zawsze, gdyby nie zainteresował się nimi nieoceniony etnograf Franciszek Kotula. Czwarte natomiast odkryłem przypadkowo sam.
Po dworze siennowskim dziś już nic nie zostało, choć jeszcze w latach 70-tych XX wieku istniał w postaci walącej się parterowej rudery. Prawdopodobnie pierwotnie piętrowy obiekt zbudowany był na planie prostokąta z dwoma bocznymi ryzalitami nadającymi mu kształt podkowy. Dziś teren dworu i jego ogrodu został wyrównany i zamieniony na boisko. Przed boiskiem, na powierzchni ziemi można jednak jeszcze zobaczyć miejsca gdzie trawa jest rzadsza - wyraźnie rysują się tu fundamenty dworu. Obok zachowała się jedna z oficyn XVIII-wiecznych, a po drugiej stronie fragment fortyfikacji w postaci niskiego wału zakończonego trochę szerszym i wyższym nasypem. Jest to opisywane jako pozostałość ziemnego bastionu, choć jego położenie w stosunku do dworu - dokładnie na linii boku budynku, jest nienaturalne. Dwór nie stałby wtedy w centrum obwałowania, lecz na jego skraju. Być może więc istniał wcześniejszy dwór obronny w innym miejscu niż się sądzi, albo błędnie utożsamia się nasyp ziemny z bastionem. Niestety drugiej linii wału, która mogłaby coś wyjaśnić nie ma i jak mówili mi miejscowi nie pamiętają aby była. Gdy spojrzymy na plan ogrodów dworskich z XIX w., można zobaczyć 4 punkty w narożach mogące być reliktami bastionów, ale równie dobrze można je uznać za nasypy zdobiące ogrody z sadzawkami i wyspą, powstałe w XIX stuleciu. Austriacka mapa z XVIII wieku, która zazwyczaj oznacza fortyfikacje, nie pokazuje ich przy dworze.
Mało prawdopodobne jest, że dawnym dworem obronnym mógł być budynek spichlerza, który stał po drugiej stronie wału, gdzie współcześnie wybudowano remizę strażacką. Nie sądzę też aby wały ciągnęły się niegdyś w stronę oficyn i zachowany nasyp był bastionem w środku kurtyny, bo teren opada tam już wyraźnie w dół.
Warto jeszcze dodać, że cały obszar dworski w Siennowie położony jest na górze oblewanej niegdyś dopływami Mleczki ze wszystkich stron (na planie widać dwa stawy, będącymi zapewne pozostałościami dawnych rozlewisk), a więc miejsce miało cechy obronne.

Kolejny punkt we wsi godny uwagi to zniszczone już dziś i całkowicie zapomniane "Zamczysko". Leżało na dawnym terenie dworskim i jak pokazuje zdjęcie z lat międzywojennych było dobrze zachowanym miejscem obronnym o potężnych wałach. Niestety po wojnie teren splantowano i postawiono szkołę. Tu znajdował się zapewne średniowieczny gród, który prawdopodobnie został zamieniony na siedzibę rycerską o nieznanym wyglądzie w XIV wieku przez rycerza Sienkę - założyciela wsi. Był on zamieszkiwany przez kolejnych średniowiecznych właścicieli okolicy piszących się "z Siennowa". Dziś wciąż można jeszcze zobaczyć wzgórze otoczone od płn.-zachodu fosą, a właściwie to jakby dwiema fosami rozdzielonymi niskim wałem i rzeczką. Z boku, wzdłuż obecnej drogi dojazdowej do szkoły w bardzo głębokim korycie również płynie niewielka rzeczka.

Inny ślad przeszłości odkryty przez rzeszowskiego etnografa to fortyfikacja ziemna, którą uznał on za tzw. warownię chłopską, które były w tej okolicy budowane jako schronienie przed Tatarami. Równie dobrze mogła to być jednak jakaś zapomniana rezydencja obronna w pobliżu Siennowa, bowiem miejsce to leży poza obszarem wsi. Dziś jednak utożsamia się je z cerkwią, ponieważ postawiono tam unicką świątynię, o której również milczy literatura historyczna i turystyczna. Sądząc po pozostałych po niej nagrobkach istniała jeszcze na pocz. XX wieku. Jej obszar pokryty jest gruzem ceglanym i mimo że położony na wysokim wzgórzu, to nie ma poza tym ŻADNYCH widocznych cech miejsca obronnego. Jest to bardzo dziwne, bo jak opisywał F. Kotula w latach 60-tych XX wieku widział tu mocno zarośnięty kopiec otoczony wałami i fosami. Dookoła leżą pola uprawne i być może teren został wyrównany?

Szukając tego ostatniego obiektu wiosną 2006 roku, natrafiłem na czwarte "podejrzane" miejsce obronne. Znajduje się ono w przysiółku wsi zwanym "Szwaby", prawdopodobnie od osadników niemieckiego pochodzenia. Obiekt jest bardzo rozległymi wałami przedzielonymi rzeczką jakby na dwie części - jedna na polu, druga przy zabudowaniach. Wały na polu są nieco wyższe i szersze. Żaden z wałów nie tworzy zamkniętego obwodu, lecz posiada tylko dwa boki. Okoliczni mieszkańcy nie pamiętają, aby kiedykolwiek było inaczej, ale twierdzili że wały są tu z dziada pradziada i nikt nie wie skąd się wzięły. Wały przy zabudowaniach otoczone są rzeczką ze wszystkich stron, a od południa stawem. Za wałami na polu widać pozostałości mokradeł, jednak od tej strony sąsiadują one ze wzgórzem i to jest fakt, który budzi największą wątpliwość, czy mogło to być kiedyś miejsce obronne.
Ostatecznie, wszelkie wątpliwości zostały rozwiane na forum przez p. Żygadłę - okazuje się, że był to staw przy młynie wodnym, działającym w XVIII wieku.

Mimo istnienia w Siennowie kilku potencjalnych miejsc obronnych, miejscowość nie została ujęta w Katalogu Grodzisk i Zamczysk w Karpatach, a wiele nawet świeżych publikacji nie tylko nie rozwiewa wątpliwości, ale jeszcze wprowadza zamieszanie podając całkowicie błędne informacje albo opisując stan sprzed 30 lat. O dziwo, wieś nie została jednak całkowicie zapomniana przez turystów, bo jak powiedział mi miejscowy działacz sportowy, co jakiś czas pojawiają się ludzie i pytają o dwór!