Świdwin

Średniowieczny zamek książęcy

Potężny zamek Świdwin usytuowany jest na lewym brzegu Regi, w północno zachodnim narożniku starego miasta. Nietypowy okrągły kształt sugerował historykom postawienie budowli na miejscu słowiańskiego grodu, ale badania nie potwierdziły tej tezy. Pasuje on za to do kształtów warowni z terenu Meklemburgii, której to książęta władali tą okolicą. Co ciekawe, zamek od XIII wieku przechodził przez ręce Meklemburczyków, Duńczyków, Niemców, Krzyżaków, Brandenburczyków, zakon Joannitów, Szwedów i Polaków. Jednak oficjalna nauka w "demokratycznych" i "praworządnych" Niemczech jeszcze długo po wojnie uznawała zamek za budowlę krzyżacką i uparcie datowała ją na wiek XV.
Obecnie obiekt po zabiegach konserwatorskich posiada wyeksponowane mury z XIII wieku, a skrzydłu północnemu przywrócono gotycki kształt z czasów krzyżackich.
Zabytek jest przeznaczony na cele kulturalne i mieści m.in.: salę widowiskową, salę rycerską z wystawami czasowymi, pub (skrzydło płn.), bibliotekę (skrzydło płd.), ogniska muzycznych i inne stowarzyszenia (skrzydło zach.). Obecnie możliwe jest 45-minutowe zwiedzanie zamku oraz wejście na wieżę.

Historia, wydarzenia

Dokładnej daty budowy warowni nie znamy, ale wzniesiono ją na pewno przed rokiem 1317, kiedy to po raz pierwszy została wymieniona w dokumentach. Inicjatorem mógł być książę Meklemburga i Parchimia Przybysław IV, a dzieło kontynuował prawdopodobnie książę Mikołaj z Werle (Orli). Obaj dzierżawili Świdwin od margrabiego brandenburskiego Albrechta III w końcu XIII wieku. Budowla posiadała wtedy mury obwodowe o wysokości 12 m założone na planie zbliżonym do koła o średnicy ok. 50 m, niepodpiwniczony budynek mieszkalny od północy i kwadratową wieżę przybramną (o boku ok. 8 m). Całość otaczała fosa i parkan.
Dziś z pierwotnego zamku zachowały się mury obwodowe do wysokości 1. piętra, a z detali architektonicznych dwa granitowe odpływy w skrzydle zachodnim, którymi woda odpływała z dziedzińca. Mury budynku mieszkalnego mieszczącego dwie duże izby odkryto 80 cm pod powierzchnią dziedzińca.
W 1319 r. zamek za 11 tys marek przejęli dwaj rycerze: Duńczyk Nicolaus Olafson i podkomorzy na dworze Margrabiego brandenburskiego Wedigo Wedel. Następnie zadłużony Hans Wedel został zmuszony do sprzedania Świdwina Krzyżakom w 1384 r. Wielki Mistrz mianował wójtem świdwińskim Walrabe von Scharffenberga i osadził w warowni 12 zakonników. Ta nie spełniała jednak wymogów zakonnych. Rozebrano więc skrzydło północne i zbudowano tymczasowy budynek mieszkalny od południa. Nowe skrzydło północne powstawało etapami przez kilkadziesiąt lat - ukończono go dopiero w 1446 roku.
Przeobrażeniu uległa też wieża, którą podwyższono do sześciu kondygnacji (25 m) i przystosowano do użycia broni palnej. Dwie najniższe kondygnacje pozostały czworoboczne (mieściły m.in. więzienie), pozostałym nadano kształt cylindryczny. W 1445 roku zamek w Świdwinie wraz z całą Nową Marchią kupił elektor brandenburski Fryderyk II. Ok. 1520 r. zbudowano nową bramę i przedbramię w celu lepszej obrony przeciwartyleryjskiej. Następnie elektor Joachim III przekazał warownię zakonowi joannitów, którzy nie zdołali obronić jej w 1630 r. podczas najazdu szwedzkiego. Zakon odzyskał Świdwin po prawie 20 latach po zawarciu pokoju westfalskiego. W 1736 r. równorzędnymi komturami zostali Aleksander hrabia von Wattensleben i Fryderyk Wilhelm von Kalkstein. Przebudowali oni starą warownię. Główny etap barokowej przebudowy obiektu zakończył się ok. 1750 roku. Przeobrażono gotyckie skrzydło krzyżackie, zabudowano pozostałe skrzydła od wschodu i południa, wieża zyskała barokowy hełm częściowo zasypano fosę. Budowla nie była już oddzielona od miasta. W 1775 r. ówczesny komtur hrabia Karl Wilhelm von Finckestein zastąpił zachodni piętrowy budynek nowym parterowym, wymieniono stare dachy na mansardowe. Warownia zyskała więc wtedy kształt zbliżony do dzisiejszego, a funkcje obronne zostały zminimalizowane.




Na początku XIX wieku brama została ozdobiona trzema herbami komandorów joannickich: hrabiego Leopolda Aleksandra von Wartenslebena, Fryderyka Wilhelma von Kalkensteina, Karla Wilhelma von Finckensteina oraz samego fundatora - pruskiego króla Fryderyka Wilhelma II. Do dziś przetrwały 3 z nich.
Po 1808 r. i kasacie majątku zakonu (Prusy potrzebowały pieniędzy na kontrybucje dla Napoleona), zamek w Świdwinie przejęło państwo i umieściło w nim sąd, urząd podatkowy oraz katastralny, więzienie, a w najstarszym skrzydle północnym zbrojownię. Warto dodać, że ostatnim komandorem joannickim na zamku był hr Leopold von Kalenin, służący w randze pułkownika w wojsku polskim. Od XIX wieku nieremontowane mury dawnej warowni niszczały coraz bardziej. W latach międzywojennych w dawnym zamku działała szkoła żeńska. Skrzydło północne zostało nieco przebudowano i pełniło funkcję internatu. Po wojnie i przejściu budowli w polskie ręce niewiele się zmieniło - również działała tu szkoła (Technikum Rolnicze). W latach 50-tych doszło do wybuchu pożaru , który strawił m.in. krzyżacki dom gotycki. Paradoksalnie ta katastrofa wyszła zabytkowi na dobre, bowiem postanowiono go w pełni odrestaurować. Prace zakończono w 1968 roku.
Legenda ze Świdwina dotyczy czasów krzyżackich. Jeden z młodych zakonników mieszkających na zamku zakochał się ze wzajemnością w pięknej mieszczance. Gdy zaczął myśsleć i mówić o rzuceniu zakonnych szat, jego zamiary poznał komtur, który kategorycznie się temu sprzeciwił. Pozwolił jednak, aby zakonnik wskazał imię dziewczyny, a bracia zakonni sprowadzą ją do zamkowej piwnicy, gdzie mogą się spotkać i gdzie nikt nie dojrzy jego słabości. To z kolei rozgniewało zakochanego, który nie chciał się zgodzić na zhańbienie ukochanej Komtur nakazał więc wrzucić go do lochu i wyciągnąć z niego imię dziewki. Ten jednak milczał i mimo tortur nie wydał ukochanej. Po pewnym czasie skonał w celi. Podobnie, dziewczyna ze Świdwina nigdy nie wyszła za mąż i również zmarła młodo. Podobno w ciemne noce bez księżyca widywano zakochaną w zamkowych komnatach zakamarkach. Duch zakonnika wychodzi z lochu, a dziewczyny ze starego cmentarza.

Informacje praktyczne