zczebrzeszyński
zamek stał na wzgórzu nad doliną Wieprza, kilkaset metrów od rynku miejskiego i chronił ważnego szlaku handlowego. Funkcje te pełnił wcześniej
gród istniejący tu już w VII wieku. Zamek był skromną warownią złożoną poczatkowo z
wieży mieszkalno-obronnejo wymiarach 7,6x10,4 m i otaczających ją urządzeń obronnych w postaci
suchej fosy i drewnianej palisady z dużą murowaną bramą od strony płn.-wsch. (dziś także wejście jest od tej strony).
Gród
Wzgórze na którym stoi zamek było grodem o nazwie Bród (należącym do Grodów Czerwieńskich), strzegącym
szlaku handlowego z Kijowa i Włodzimierza Wołyńskiego do Krakowa i Pragi. Odkrycia dokonane przez archeologów datują funkcjonowanie grodu na VII-XIII wieku, są to m.in. chaty z kamiennym piecem, cmentarzysko szkieletowe i jama do przechowywania zboża.
|
Wieża miała prawdopodobnie 3 kondygnacje naziemne, ale w ruinie zachowały się tylko dwie. Dolna jest zbudowana z kamienia, górna z cegły. Parter mieścił jedną izbę, piętro dwie. Brakuje niestety dokładnego opisu czy rysunku warowni z XVI wieku, ale pewne fakty wskazują na istnienie
dodatkowych budynków, a pośród nich
dwóch studni w dolnej części wzgórza zamkowego. Dziś nie ma po nich śladu, grodzisko posiada zarośnięte stoki z pustą przestrzenią na szczycie, niestety najwyższy punkt z
całkowicie zrujnowaną wieżą do niedawna był cały zarośnięty i odwiedziny Szczebrzeszyna w porze letniej nie były najlepszym pomysłem. Później roślinność usunięto, ale dostęp do zamku został całkowicie zabroniony z powodu rozpoczętych prac restauracyjnych. Skończyły się one na oczyszczeniu terenu i wycince chaszczy, ale ogrodzenie pozostało...
Co ciekawe wieża uległa dewastacji niedawno, była zamieszkana jeszcze w latach 70-tych XX wieku, a nawet w 80-tych jej stan był całkiem niezły, posiadała dach i piwnicę.
Lochy
Legendy szczebrzeszyńskie opowiadają o rozległej sieci lochów znajdujących się zarówno pod wzgórzem zamkowym jak i miastem.
Ponoć tunele pod zamkiem były tak duże, iż mieściły karetę z końmi, którą miał się w razie zagrożenia ewakuować przebywający w zamku starosta lub władca.
Faktem jest, że w mieści po dużych ulewach kilkakrotnie zapadała się ziemia odsłaniając piwnice, a wejścia do nich odkryto także przy obu miejskich kościołach, w tym ostatnio w 2004 roku podczas renowacji figury Matki Bożej przy kościele św. Mikołaja.
Śmiałkowie, którzy penetrowali podziemia nie zaszli daleko, ponieważ tunele są pozasypywane a strop bardzo niepewny. Tak więc nikt ich jeszcze profesjonalnie nie przepadał.
|
amek w postaci czworobocznej
wieży mieszkalno-obronnej w II poł. XIV wieku, wzniósł
Dymitr z Goraja herbu Korczak, który otrzymał władze lenną nad całym powiatem szczebrzeskim od króla Ludwika Węgierskiego w 1379 roku.
Dymitr z Goraja
Budowniczy zamku Dymitr z Goraja był Rusinem urodzonym w Kleciu. Swój szybki awans zawdzięczał Kazimierzowi Wielkiemu, którego wspierał w podboju i zagospodarowywaniu ziem wschodnich. Mimo popadnięcia początkowo w niełaskę u Ludwika Węgierskiego (stracił stanowisko podskarbiego i został wyrzucony z dworu) w 1377 r. król za zasługo w wojnie z Litwą nadał Dymitrowi i jego bratu ziemie powiatu szczebrzeskiego z zamkiem w Goraju oraz przywrócił stanowisko. Następnie Dymitr opowiedział się za związkiem Jadwigi z Wielkim Księciem Litewskim Jagiełłą i z całych sił nie dopuszczał do jej ślubu z Wilhelmem Habsburgiem, co uwiecznił Jan Matejko. Jagiełło odwdzięczył się nadaniem mu na wyłączność Szczebrzeszyna i okolicy wraz z pełną władzą sądowniczą. W 1386 r. był posłem do Krzyżaków z zaproszeniem na ślub Jagiełły i
Jadwigi. Dwa lata później został marszałkiem Królestwa i poślubił córkę wojewody krakowskiego Beatę z Bożegodaru. Dymitr zmarł w 1400 roku, a jego ciało spoczęło w klasztorze w Zawichoście. Majątek ziemski jaki zgromadził należał do największych w XIV-wiecznej Polsce.
![J. Matejko-Dymitr z Goraja wstrzymujący Jadwigę od wyłamania drzwi na zamku królewskim w Krakowie]() Twarz Dymitra na obrazie J. Matejki. Kliknij aby zobaczyć całość.
|
Ponieważ nie miał on synów i nie chciał oddać majątku innym rodom, przekazał całość bratankowi Prokopowi. Ten również nie posiadał męskiego potomstwa i Szczebrzeszyn trafił do jego córki Zygmunty, która wniosła go w wianie kasztelanowi krakowskiemu
Janowi Amorowi Tarnowskiemu (seniorowi) w 1462 roku. Z badań archeologicznych wynika, iż na początku XVI wieku
zamek spłonął w pożarze. Prawdopodobnie wraz z odbudową założenie wzbogaciło się o jakieś nowe budynki. Sama wieża zyskała 1 lub 2 kondygnacje z cegły. Do wnętrz wstawiono piece kaflowe.
W 1515 r. po sporach o Szczebrzeszyn po śmierci Aleksandra Tarnowskiego, zamek przejął
Piotr Kmita z Wiśnicza jako spadek po matce Katarzynie z Tarnowskich, siostrze Jana Amora Tarnowskiego. Rok później nastąpił jednak nowy podział majątku. Podzielono go na pół, łącznie z zamkiem: część górną dostał Kmita, a część dolną Elżbieta, wnuczka Prokopa Gorajskiego. Właśnie ten podział na
zamki dolny i górny dowodzi, że warownia posiadała dodatkowe zabudowania poza wieżą, jednak dotychczas nie udało się ich zlokalizować. W 1555 r. po śmierci tego pierwszego, sejm do którego trafiła sprawa majątku, nadał cały Szczebrzeszyn trzem braciom Górkom z Wielkopolski: Łukaszowi, Stanisławowi i Andrzejowi. Byli oni potomkami Elżbiety, córki Dymitra z Goraja. W 1557 r. Łukasz i Stanisław zrzekli się swoich części na rzecz brata Andrzeja.
W 1583 r. zamek, w którym działał
powiatowy sąd lenny, został podpalony przez jedną ze zwaśnionych stron. Najbardziej ucierpiała część dolna.
Stracono wtedy wszelkie dokumenty z dziejów miasta, tak iż Andrzej Górka musiał prosić króla Stefana o potwierdzenie nadania wszystkich dotychczasowych
praw dla Szczebrzeszyna.
Wieża wprawdzie przetrwała albo została odbudowana, ale tak jak i całe wzgórze zamkowe nie pełniła już funkcji obronnych, lecz była
więzieniem jeszcze w XVIII stuleciu.
Lustracja z 1593 roku mówi o dwóch studniach zagruzowanych i murowanej sklepionej piwnicy, zapewne na zamku dolnym.
Od 1592 r. właścicielami Szczebrzeszyna byli spadkobiercy Górków - Czarnkowscy, a rok później, aż do 1772 roku Zamoyscy. Pierwsze badania archeologiczne przeprowadzono w latach 1978-79, następne w roku 1981. W 2008 pojawiła się zaskakująca informacja, iż wzgórze zamkowe ma całkowicie zmienić swoje oblicze.
Wieża zamkowa zostanie odbudowana a na jej szczycie powstanie punkt widokowy. Obok w budynku mieszkalnym funkcjonował będzie
hotel i restauracja. Inwestycje przeprowadzić ma biznesmen z Kanady, pochodzący ze Szczebrzeszyna i będący właścicielem wzgórza. Jednak informacje końcem 2009 roku okazało się, iż biznesmen wycofał się ze swoich planów i cały teren zamkowy jest wystawiony na sprzedaż za nieoficjalną kwotę 100 000 zł.
W 2018 r. gmina odkupiła wzgórze zamkowe i temat zagospodarowania oraz rewitalizacji zabytkowego terenu powrócił. W 2020 roku ogłoszono projekt zakładający w ciągu 3 lat odbudowę wieży (3 kondygnacje) z salami ekspozycyjnymi, punktem widokowym, kawiarnią, otoczoną alejkami z tablicami informacyjnymi.
Centralno-południowa część woj. lubelskiego. 17 km na zachód od Zamościa. Zobacz na
mapie.
Dojechać można pojedynczymi pociągami z Warszawy, Krakowa, Lublina, Wrocławia czy Rzeszowa. Autobusami PKS z większości miast w woj. lubelskim i np. Krakowa, Rzeszowa. Kielc.
Wzgórze zamkowe znajduje się ok. 300 m od rynku miejskiego w kierunku płd-zach. (w stronę słynnego chrząszcza).
![GPS]()
Współrzędne geograficzne:
format D (stopnie): N 50.69193056°, E 22.97518611°
format DM (stopnie, minuty): N 50° 41.5158336', E 22° 58.5111666'
format DMS (stopnie, minuty, sekundy): N 50° 41' 30.95'', E 22° 58' 30.67''
| Czas | ![Powrót na górę]() |
Pobieżne oglądnięcie zajmuje ok. 10 min.
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
