Zachowany w niewielkim stopniu szczebrzeszy艅ski
zamek sta艂 na wzg贸rzu nad dolin膮 Wieprza, kilkaset metr贸w od rynku miejskiego i chroni艂 wa偶nego szlaku handlowego. Funkcje te pe艂ni艂 wcze艣niej
gr贸d istniej膮cy tu ju偶 w VII wieku. Zamek by艂 skromn膮 warowni膮 z艂o偶on膮 poczatkowo z
wie偶y mieszkalno-obronnejo wymiarach 7,6x10,4 m i otaczaj膮cych j膮 urz膮dze艅 obronnych w postaci
suchej fosy i drewnianej palisady z du偶膮 murowan膮 bram膮 od strony p艂n.-wsch. (dzi艣 tak偶e wej艣cie jest od tej strony).
Gr贸d
Wzg贸rze na kt贸rym stoi zamek w Szczebrzeszynie by艂o grodem o nazwie Br贸d (nale偶膮cym do Grod贸w Czerwie艅skich), strzeg膮cym
szlaku handlowego z Kijowa i W艂odzimierza Wo艂y艅skiego do Krakowa i Pragi. Odkrycia dokonane przez archeolog贸w datuj膮 funkcjonowanie grodu na VII-XIII wieku, s膮 to m.in. chaty z kamiennym piecem, cmentarzysko szkieletowe i jama do przechowywania zbo偶a.
|
Wie偶a mia艂a prawdopodobnie 3 kondygnacje naziemne, ale w ruinie zachowa艂y si臋 tylko dwie. Dolna jest zbudowana z kamienia, g贸rna z ceg艂y. Parter mie艣ci艂 jedn膮 izb臋, pi臋tro dwie. Brakuje niestety dok艂adnego opisu czy rysunku warowni z XVI wieku, ale pewne fakty wskazuj膮 na istnienie
dodatkowych budynk贸w, a po艣r贸d nich
dw贸ch studni w dolnej cz臋艣ci wzg贸rza zamkowego. Dzi艣 nie ma po nich 艣ladu, grodzisko posiada zaro艣ni臋te stoki z pust膮 przestrzeni膮 na szczycie, niestety najwy偶szy punkt z
ca艂kowicie zrujnowan膮 wie偶膮 do niedawna by艂 ca艂y zaro艣ni臋ty i odwiedziny Szczebrzeszyna w porze letniej nie by艂y najlepszym pomys艂em. P贸藕niej ro艣linno艣膰 usuni臋to, ale dost臋p do zamku zosta艂 ca艂kowicie zabroniony z powodu rozpocz臋tych prac restauracyjnych. Sko艅czy艂y si臋 one na oczyszczeniu terenu i wycince chaszczy, ale ogrodzenie pozosta艂o...
Co ciekawe wie偶a uleg艂a dewastacji niedawno, by艂a zamieszkana jeszcze w latach 70-tych XX wieku, a nawet w 80-tych jej stan by艂 ca艂kiem niez艂y, posiada艂a dach i piwnic臋.
Lochy
Legendy szczebrzeszy艅skie opowiadaj膮 o rozleg艂ej sieci loch贸w znajduj膮cych si臋 zar贸wno pod wzg贸rzem zamkowym jak i miastem.
Pono膰 tunele pod warowni膮 by艂y tak du偶e, i偶 mie艣ci艂y karet臋 z ko艅mi, kt贸r膮 mia艂 si臋 w razie zagro偶enia ewakuowa膰 przebywaj膮cy w zamku starosta lub w艂adca.
Faktem jest, 偶e w mie艣ci po du偶ych ulewach kilkakrotnie zapada艂a si臋 ziemia ods艂aniaj膮c piwnice, a wej艣cia do nich odkryto tak偶e przy obu miejskich ko艣cio艂ach, w tym ostatnio w 2004 roku podczas renowacji figury Matki Bo偶ej przy ko艣ciele 艣w. Miko艂aja.
艢mia艂kowie, kt贸rzy penetrowali podziemia nie zaszli daleko, poniewa偶 tunele s膮 pozasypywane a strop bardzo niepewny. Tak wi臋c nikt ich jeszcze profesjonalnie nie przepada艂.
|
Zamek w postaci czworobocznej
wie偶y mieszkalno-obronnej w II po艂. XIV wieku, wzni贸s艂
Dymitr z Goraja herbu Korczak, kt贸ry otrzyma艂 w艂adze lenn膮 nad ca艂ym powiatem szczebrzeskim od kr贸la Ludwika W臋gierskiego w 1379 roku.
Dymitr z Goraja
Budowniczy zamku Dymitr z Goraja by艂 Rusinem urodzonym w Kleciu. Sw贸j szybki awans zawdzi臋cza艂 kr贸lowi Kazimierzowi Wielkiemu, kt贸rego wspiera艂 w podboju i zagospodarowywaniu ziem wschodnich. Mimo popadni臋cia pocz膮tkowo w nie艂ask臋 u Ludwika W臋gierskiego (straci艂 stanowisko podskarbiego i zosta艂 wyrzucony z dworu) w 1377 r. kr贸l za zas艂ugo w wojnie z Litw膮 nada艂 Dymitrowi i jego bratu ziemie powiatu szczebrzeskiego z zamkiem w Goraju oraz przywr贸ci艂 stanowisko. Nast臋pnie Dymitr opowiedzia艂 si臋 za zwi膮zkiem Jadwigi z Wielkim Ksi臋ciem Litewskim Jagie艂艂膮 i z ca艂ych si艂 nie dopuszcza艂 do jej 艣lubu z Wilhelmem Habsburgiem, co uwieczni艂 Jan Matejko. Jagie艂艂o odwdzi臋czy艂 si臋 nadaniem mu na wy艂膮czno艣膰 Szczebrzeszyna i okolicy wraz z pe艂n膮 w艂adz膮 s膮downicz膮. W 1386 r. by艂 pos艂em do Krzy偶ak贸w z zaproszeniem na 艣lub Jagie艂艂y i
Jadwigi. Dwa lata p贸藕niej zosta艂 marsza艂kiem Kr贸lestwa i po艣lubi艂 c贸rk臋 wojewody krakowskiego Beat臋 z Bo偶egodaru. Dymitr zmar艂 w 1400 roku, a jego cia艂o spocz臋艂o w klasztorze w Zawicho艣cie. Maj膮tek ziemski jaki zgromadzi艂 nale偶a艂 do najwi臋kszych w XIV-wiecznej Polsce.
![J. Matejko-Dymitr z Goraja wstrzymuj膮cy Jadwig臋 od wy艂amania drzwi na zamku kr贸lewskim w Krakowie]() Twarz Dymitra na obrazie J. Matejki. Kliknij aby zobaczy膰 ca艂o艣膰.
|
Poniewa偶 nie mia艂 on syn贸w i nie chcia艂 odda膰 maj膮tku innym rodom, przekaza艂 ca艂o艣膰 bratankowi Prokopowi. Ten r贸wnie偶 nie posiada艂 m臋skiego potomstwa i Szczebrzeszyn trafi艂 do jego c贸rki Zygmunty, kt贸ra wnios艂a go w wianie kasztelanowi krakowskiemu
Janowi Amorowi Tarnowskiemu (seniorowi) w 1462 roku. Z bada艅 archeologicznych wynika, i偶 na pocz膮tku XVI wieku
zamek Szczebrzeszyn sp艂on膮艂 w po偶arze. Prawdopodobnie wraz z odbudow膮 za艂o偶enie wzbogaci艂o si臋 o jakie艣 nowe budynki. Sama wie偶a zyska艂a 1 lub 2 kondygnacje z ceg艂y. Do wn臋trz wstawiono piece kaflowe.
W 1515 r. po sporach o Szczebrzeszyn po 艣mierci Aleksandra Tarnowskiego, zamek przej膮艂
Piotr Kmita z Wi艣nicza jako spadek po matce Katarzynie z Tarnowskich, siostrze Jana Amora Tarnowskiego. Rok p贸藕niej nast膮pi艂 jednak nowy podzia艂 maj膮tku. Podzielono go na p贸艂, 艂膮cznie z zamkiem: cz臋艣膰 g贸rn膮 dosta艂 Kmita, a cz臋艣膰 doln膮 El偶bieta, wnuczka Prokopa Gorajskiego. W艂a艣nie ten podzia艂 na
zamki dolny i g贸rny dowodzi, 偶e warownia posiada艂a dodatkowe zabudowania poza wie偶膮, jednak dotychczas nie uda艂o si臋 ich zlokalizowa膰. W 1555 r. po 艣mierci tego pierwszego, sejm do kt贸rego trafi艂a sprawa maj膮tku, nada艂 ca艂y Szczebrzeszyn trzem braciom G贸rkom z Wielkopolski: 艁ukaszowi, Stanis艂awowi i Andrzejowi. Byli oni potomkami El偶biety, c贸rki Dymitra z Goraja. W 1557 r. 艁ukasz i Stanis艂aw zrzekli si臋 swoich cz臋艣ci na rzecz brata Andrzeja.
W 1583 r. zamek Szczebrzeszyn, w kt贸rym dzia艂a艂
powiatowy s膮d lenny, zosta艂 podpalony przez jedn膮 ze zwa艣nionych stron. Najbardziej ucierpia艂a cz臋艣膰 dolna.
Stracono wtedy wszelkie dokumenty z dziej贸w miasta, tak i偶 Andrzej G贸rka musia艂 prosi膰 kr贸la Stefana o potwierdzenie nadania wszystkich dotychczasowych
praw dla Szczebrzeszyna.
Wie偶a wprawdzie przetrwa艂a albo zosta艂a odbudowana, ale tak jak i ca艂e wzg贸rze zamkowe nie pe艂ni艂a ju偶 funkcji obronnych, lecz by艂a
wi臋zieniem jeszcze w XVIII stuleciu.
Lustracja z 1593 roku m贸wi o dw贸ch studniach zagruzowanych i murowanej sklepionej piwnicy, zapewne na zamku dolnym.
Od 1592 r. w艂a艣cicielami Szczebrzeszyna byli spadkobiercy G贸rk贸w - Czarnkowscy, a rok p贸藕niej, a偶 do 1772 roku Zamoyscy. Pierwsze badania archeologiczne przeprowadzono w latach 1978-79, nast臋pne w roku 1981. W 2008 pojawi艂a si臋 zaskakuj膮ca informacja, i偶 wzg贸rze zamkowe ma ca艂kowicie zmieni膰 swoje oblicze.
Wie偶a zamkowa zostanie odbudowana, a na jej szczycie powstanie punkt widokowy. Obok w budynku mieszkalnym funkcjonowa艂 b臋dzie
hotel i restauracja. Inwestycje przeprowadzi膰 ma biznesmen z Kanady, pochodz膮cy ze Szczebrzeszyna i b臋d膮cy w艂a艣cicielem wzg贸rza. Jednak ko艅cem 2009 roku okaza艂o si臋, i偶 biznesmen wycofa艂 si臋 ze swoich plan贸w i ca艂y teren zamkowy jest wystawiony na sprzeda偶 za nieoficjaln膮 kwot臋 100 000 z艂.
W 2018 r. gmina odkupi艂a wzg贸rze zamkowe i temat zagospodarowania oraz rewitalizacji zabytkowego terenu powr贸ci艂. W 2020 roku og艂oszono projekt zak艂adaj膮cy w ci膮gu 3 lat odbudow臋 wie偶y (3 kondygnacje) z salami ekspozycyjnymi, punktem widokowym, kawiarni膮, otoczon膮 alejkami z tablicami informacyjnymi.
Centralno-po艂udniowa cz臋艣膰 woj. lubelskiego. 17 km na zach贸d od Zamo艣cia. Zobacz na
mapie.
Dojecha膰 mo偶na pojedynczymi poci膮gami z Warszawy, Krakowa, Lublina, Wroc艂awia czy Rzeszowa. Autobusami PKS z wi臋kszo艣ci miast w woj. lubelskim i np. Krakowa, Rzeszowa. Kielc.
Wzg贸rze zamkowe znajduje si臋 ok. 300 m od rynku miejskiego w kierunku p艂d-zach. (w stron臋 s艂ynnego chrz膮szcza).
![GPS]()
Wsp贸艂rz臋dne geograficzne:
Otw贸rz w:
Google Maps,
Bing Maps,
Openstreet Maps
format D (stopnie):
N50.69193930819掳, E22.97545401155掳
format DM (stopnie, minuty):
50掳 41.5163584914'N, 22掳 58.527240693'E
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):
50掳 41' 30.98''N, 22掳 58' 31.63''E | Czas | ![Powr贸t na g贸r臋 strony]() |
Pobie偶ne ogl膮dni臋cie zajmuje ok. 10 min.
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
