Szymbark

Renesansowy kasztel szlachecki

Bardzo niewiele opracowań poświęconych polskim zamkom omawia

Opis poety W XVII wieku Gładyszowie chcieli sprzedać kasztel poecie Wacławowi Potockiemu. Ten dość szyderczo opisał dwór i okolicę w swoim wierszu: "Zamek stoi w tak ciasnym i w kącie tak skrytym, prędzej, niż znalezionym, może być dobytym, Szymbark zwą wieś przy nim, gonty, deski, huty i kamień, może być do młyna wykuty. Inszej nie ma utraty, więc gdy się o niego zgodzić bracia nie mogą [...] Prezentują mi sklence i z huty kieliszki, piwo i chleb owsiany — kury zjadły liszki. Na cóż mi się przyda szkło i toczone czary, pytam o kopy; oni mury i Tatary. Wątpię, żeby tu z Krymu po gonty się wlekli, gorsza, że kogoś zbójcy tydzień temu upiekli..."

dwór obronny w Szymbarku. A jest to zabytek unikatowy na skalę krajową, najlepszy przykład renesansowego kasztelu polskiego. Podobne obiekty można spotkać tylko w Czechach, na Węgrzech i we Włoszech. W Polsce było ich zaledwie kilka i albo zostały zniszczone, albo skandalicznie przebudowane (jak Frydman). Zameczek położony jest na malowniczej skarpie nad rzeką Ropa. Jest piętrowy, ma kształt prostokąta o wymiarach 20 x 13 m, a na każdym narożu dostawiono kwadratowy alkierz, w którym na górze mieści się izdebka mieszkalna, na dole zaś małe pomieszczenie wykorzystywane np. jako zbrojownia lub skarbczyk. Alkierze znakomicie nadawały się do obserwacji okolicy oraz do obrony (widać otwory strzelnicze). Na piętrze dworu znajduje się reprezentacyjna komnata o powierzchni ok. 150 m kw. z ośmioma oknami, a obok komnata mniejsza. W zachowanych piwnicach są dwie duże sale. Całość zwieńczona jest ozdobną attyką ze sgraffitami (wzory w kolorowym tynku), które pokrywały kiedyś znacznie większą część murów, ale nie da się już ich odtworzyć.
Niestety przez wiele lat zabytek (poza stojącym obok drewnianym dworkiem z ekspozycją historyczną) był niedostępny dla zwiedzających, dopiero w 2011 roku, po remoncie, kasztel został udostępniony turystom. W całym kompleksie (kasztel, dwór, oficyna) utworzono nowoczesny ośrodek konferencyjno – wystawienniczy, będący oddziałem Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach. W obiektach powstało Międzynarodowe Forum Kultury Europy Środkowo – Wschodniej, promujące Małopolskę oraz kulturę innych krajów Słowacji, Czech, Ukrainy, Węgier, Rumuni, Austrii, Niemiec, Rosji, Łotwy, Litwy. Ekspozycja z dworku została przeniesiona do kasztelu, a na jej miejscu powstała restauracja. Sam kasztel Szymbark zyskał niestety windę w jednym z alkierzy, ale generalnie renowacja jest udana i obiekt prezentuje się imponująco. Turyści mogą zwiedzać obie kondygnacje i piwnice. Zachowało się wiele detali renesansowych, a w alkierzach można zobaczyć pozostałości malowideł ściennych.
Wstęp do środka przez kilka lat był bezpłatny, ale chyba już się to zmieniło. W weekendy należy sprawdzić dostępność, bo obiekt może być zamknięty wcześniej z powodu różnych imprez i konferencji.
Przy kasztelu w Szymbarku mieści się niewielki skansen z dawnym budownictwem ludowym, który także warto zwiedzić, ponieważ posiada specyficzny urok. Powstał on na terenie dawnych ogrodów dworskich i można jeszcze zobaczyć stare drzewa, w tym jabłonie pięknie obrodzone jabłkami, ale owocujące co drugi rok!