ZamkoMania - Polskie zamki i dwory obronne (zamkomania.pl)   | |||||||||||||||||||||||||||
Możesz ocenić: Wąbrzeźno (woj. kujawsko-pomorskie) - Średniowieczny zamek biskupi Fredeck
Na sztucznie uformowanym półwyspie wyniesionym 25 metrów ponad jezioro Zamkowe znajdują się nikłe pozostałości zamku biskupiego zwanego niegdyś Fredek, Fredeck lub Friedeck. Zachowane w przyziemiu i pod ziemią fragmenty murów pozwoliły jednak odtworzyć wygląd całego założenia, składającego się z zamku wysokiego i obszernego przedzamcza. Prawdopodobne jest również istnienie trzeciego członu - przygródka od północy, ale odwierty archeologiczne wykazały tam zbyt duże zniszczenia nawarstwień kulturowych, aby cokolwiek stwierdzić. Ogólnie siedziba biskupów chełmińskich przypominała typowy zamek krzyżacki.
Najnowsze badania zweryfikowały pewne informacje na temat budowli. Niestety rozbiórka murów w XVIII/XIX stuleciu sięgnęła nawet fundamentów, więc niektóre kwestie pozostają nadal niewiadome.
Wielkość warowni była mniejsza niż uważano wcześniej. Zamek wysoki zbudowano z cegły na kamiennym fundamencie na planie zbliżonym do kwadratu, jego wymiary to 36 x 37/38 metrów. Posiadał 3 piętrowe skrzydła mieszkalne, a od wschodu zamknięty był murem obwodowym z bramą i wieżą. Główne skrzydło południowe z krużgankiem zbudowano najpóźniej, posiadało ono szerokość 10 m (z krużgankiem 13 m). Pozostałe dwa skrzydła miały ok. 9 metrów szerokości. Tylko południowe było podpiwniczone, tutaj na piętrze mieściła się kaplica św. Marka (od wschodu) i refektarz (od zachodu), na parterze pomieszczenia gospodarcze. Kaplica słynęła ponoć ze swego piękna, jednak po zniszczeniu i przebudowie w XVII wieku niczym się już nie wyróżniała. Nie da się określić rozplanowania pozostałych skrzydeł. Przypuszcza się, że parter skrzydła północnego miał funkcje mieszkalne dla służby, a parter zachodniego magazynowe. Poddasza tradycyjnie przeznaczano na spichlerze. Pod refektarzem odkryto małe pomieszczenie, prawdopodobnie na piec typu hypocaustum. Relikty komory piecowej odkryto też we wschodniej części skrzydła północnego. Zachowane opisy wnętrz zamku Wąbrzeźno z XVII w. dowodzą, że umeblowanie było bardzo skromne. Komnaty zawierały tylko najpotrzebniejsze przedmioty, bez zbędnych rzeczy i ozdób. Wieża główna jest położona na środku kurtyny wschodniej, czym nawiązuje do najstarszych założeń zamkowych zakonu krzyżackiego (od XIV wieku wieże takie stawiono tylko w narożnikach). Mogła mieć do 20 metrów wysokości. Pełniła zapewne role obronne, więzienne i prestiżowe. Wydaje się, że w tym przypadku funkcje militarne był mniej istotne, bo w przeciwieństwie do typowych wież obronnych wejście prowadziło z dziedzińca, a nie z wysokości 1.-2. piętra. Mury dochodzące do wieży od północy są dalej wysunięte niż mury południowe. Archeolodzy odkryli, iż jest to wynik przebudowy/odbudowy, oryginalnie mury wschodnie były położone w jednej linii. Zamek wysoki był otoczony murem obwodowym o grubości 2 metrów bez baszt. Przestrzeń między tym murem, a budynkami zamkowymi tworząca od wschodu kilkunastometrowy parcham (międzymurze) została wykorzystana w XVII wieku na postawienie 2 budynków w konstrukcji szachulcowej. Warowne przedzamcze oddzielone od zamku wysokiego nadzwyczaj szeroką nawodnioną fosą z mostem zwodzonym miało kształt trapezu o wymiarach 117 × 65 m z dwiema wieżami w murach obwodowych. Na obrzeżach przedzamcza postawiono budynki gospodarcze: stajnie, spichlerze, wozownię, składnicę broni i amunicji. Od wschodu stał dom burgrabiego, który tak był opisywany: "murowany, trzciną pokryty, porysowany, drzwi czworo na zawiasach. W sieni komora, izdebka, w niej piec dobry, okna szklane dobre...". Obecnie teren zamku Wąbrzeźno zamieniony został na urokliwy park miejski, z którego schodzi się do kąpieliska miejskiego. Z zamku wysokiego zachowały się przede wszystkim pozostałości ośmiobocznej wieży do wysokości 2 metrów, piwnica z fragmentami sklepienia w skrzydle południowym, odcinek muru obwodowego od wschodu i zachodu, fragmentaryczne odcinki budynku zachodniego, budynku na parchamie i potężny 2-metrowej grubości mur oporowy parchamu będący jednocześnie ścianą fosy, który sięgał prawie 4 metry w głąb podłoża. Większość z tego nie jest oczywiście widoczna dla turystów. Na przedzamczu natomiast całkowicie brak murów, w wykopach natrafiono tylko na negatywy porozbiórkowe murów zamkowych. 
Zamek w Wąbrzeźnie - Obraz Bronisława Stańczewskiego z 1929 r. 
Przedwojenna pocztówka z ruinami zamku
Plan całego założenia zamkowego w Wąbrzeźnie wg Bogusza Wasika. A - zamek wysoki, B - warowne przedzamcze, C - hipotetyczne drugie przedzamcze/przygródek, 1 - wieża główna, 2 - skrzydło główne - południowe, 3 - relikt pieca w skrzydle północnym, 4 - międzymurze (parcham), 5 - dom szachulcowy z XVII w., 6 - drugi budynek na parchamie, 7 - szyja wjazdowa, 8 - skrzydło zachodnie, 9 - baszty przedzamcza, 10 - fosa, 11 - budynki na przedzamczu, 12 - most zwodzony, 13 - mur oporowy parchamu i fosy zamkowej (wysoki na 385 cm) 
Przekrój poprzeczny na osi północ - południe wg Bogusza Wasika. Widok od zachodu 
Rzut przyziemia zamku wysokiego według M. Rzeczkowskiej-Sławińskiej. 1 - mur obwodowy, 2 - brama wjazdowa, 3 - wieża, 4 - schody na wieżę, 5 - dziedziniec ze studnią, 6 - krużganek murowany, 7 - pomieszczenia gospodarcze, 8 - magazyny, 9 - komnaty mieszkalne, 10 - sień. 
Rzut piwnic zamku – inwentaryzacja z 1961 r. wg M. Rzeczkowskiej-Sławińskiej 
Zamek w Wąbrzeźnie na początku XVII w. na rekonstrukcji 3D Pawła Moszczyńskiego (castles3d.pl) bazującej na powyższym planie. 
Ta sama rekonstrukcja P. Moszczyńskiego, widok znad jeziora, od południa  Rekonstrukcja zamku wysokiego w Wąbrzeźnie wg. Bartłomieja Drejewicza Źródło: Zamki i Obiekty Warowne Państwa Krzyżackiego, Robert Sypek, Agencja CB 2002
Zamek Frydek/Friedecke zbudowano przy osadzie (lub mieście) Wambrez z inicjatywy biskupa Hermana von Prizna na początku XIV wieku. Miał on duże znaczenie jako ośrodek osadnictwa i lokalnej władzy. Był centrum religijnym, a w czasach wojny schronieniem dla okolicznej ludności.
Wcześniej w Wąbrzęźnie istniał drewniany gródek - strażnica krzyżacka, ale raczej nie w tym samym miejscu, bo archeolodzy nie zlokalizowali jej śladów na Górze Zamkowej.
 1246 r. - Krzyżacy, w osobie wielkiego mistrza Henryka Hohenlohe, przekazali Wambrez z drewnianym gródkiem biskupowi chełmińskiemu Chrystianowi.
lata 1303-1311 - po zniszczeniu osady przez Prusów rozpoczęto budowę murowanej warowni
1321 r. - ostateczne zakończenie prac przy zamku.
Budowla jest wspomniana przy okazji pobytu w Wąbrzeźnie ówczesnego biskupa Mikołaj Afri.
Składała się z trójskrzydłowego zamku wysokiego na planie kwadratu z wewnętrznym dziedzińcem.
Od wschodu zamykał go mur obwodowy z wysoką ośmioboczną wieżą.
W drugim etapie od północnego wschodu założono przedzamcze otoczone murem z dwiema basztami.
Hipotetycznie w kolejnym etapie zaadaptowano sąsiednie wzniesienie na drugie przedzamcze.
1330 r. - walki polsko - krzyżackie dotknęły i Wąbrzeźno.
Prawdopodobnie zamek uszkodziły wojska króla Władysława Łokietka
1388 r. - w kronice Jana z Posilge istnieje wzmianka, że na skutek bardzo złej pogody (ulewy) zawaliły się dwie wieże na przedzamczu
20.08.1410 r. - zarządzający zamkiem biskup Arnold złożył hołd polskiemu królowi. Wcześniej sprzyjał on Krzyżakom dając schronienie rycerzom zakonnym z Brodnicy
1414 r. - dokument wymieniający szkody podczas walk polsko - krzyżackich podaje że "całkowicie spalonych zostało 6 wsi, a także biedne miasto Frydek". Zamek zapewne też ucierpiał
1422 r. - kolejne zniszczenia Wąbrzeźna podczas zmagań polsko-krzyżackich
1454 r. - zamek został zdobyty przez Polaków, lecz 10 lat później odebrali go Krzyżacy pod dowództwem Czecha - Bernarda Szumborskiego
1466 r. - Wąbrzeźno znalazło się w granicach Polski jako część Prus Królewskich. W czasie wojny z Krzyżakami zamek był niszczony kilkukrotnie, ale zawsze odbudowano go i nadal pełnił funkcję siedziby biskupów chełmińskich
1499 r. - w warowni wystawiono pierwszy po odbudowie dokument biskupi, co świadczyło o zakończeniu prac
1534 r. - biskup Jan Dantyszek wystawił miastu przywilej prawa chełmińskiego i oddał część biskupiego majątku, m.in.
56 morgów należących do zamku.
1599 r. - gdy na terenie Pomorza zapanowała śmiertelna zaraza, Wąbrzeźno stało się bezpieczną przystanią. Biskupi udzielali na zamku schronienia m.in. zakonnikom z Torunia
lata 1611-1613 - za rządów biskupa Macieja Konopackiego, nastąpiła barokowa rozbudowa obiektu.
Na międzymurzu od wschodu powstały dwa budynki otaczające wjazd. Przetrwały relikty północnego, świadczące iż miał on konstrukcję szachulcową
1614 r. - wizytujący zamek biskup Andrzej Olszowski stwierdził, że kaplica zamkowa pod wezwaniem św. Marka należy do najpiękniejszych w państwie
1626 r. - podczas wojny trzydziestoletniej Szwedzi częściowo zniszczyli budowlę
1646 r. - ówczesna lustracja przedstawia bardzo zły stan zamku
1655 r. - niektóre źródła mówią o zniszczeniu zamku w Wąbrzeźnie przez Szwedów. Ponoć tak długo ostrzeliwali warownię ze wzgórza noszącego do dziś nazwę Szaniec aż doprowadzili do wielkiego pożaru. Nowsze badania wykazały jednak, iż zamek nie został całkowicie zniszczony, a wspomniany ostrzał dotyczył prawdopodobnie miasta, które faktycznie wtedy spłonęło
1676 r. - ówczesna relacja mówi o dużych zniszczeniach: "zamek zgoła spustoszony, ani okien ani drzwi nie masz, pokoje tak zniszczone, że w żadnym mieszkać nie może, atoli naprawa gdyby była prędka, jeszcze by się mogło niektóre pokoje utrzymać"
1700 r. - częściowo rozebrano mury zamkowe i użyto ich do odbudowy spalonego kościoła farnego w Wąbrzeźnie
1723 r. - ówczesna lustracja stwierdza: "Ab antiquo zdezelowany, w nim nie masz nic, tylko mury stoją puste". w tym czasie
ruiny dzierżawił karczmarz, który na Górze Zamkowej uprawiał warzywa
1792 r. - władze pruskie odebrały prawa do zamku i Wąbrzeźna biskupom chełmińskim. Król pruski Fryderyk podjął decyzję o całkowitej rozbiórce murów na potrzeby miasta, co doprowadziło do zniknięcia zamku z powierzchni ziemi. Następnie zaborcy zmienili nazwę Wąbrzeźno na Briesen
1869 r. - intensyfikacja prac rozbiórkowych
1920 r. - po wykupieniu Góry Zamkowej od niemieckiego właściciela, polskie władze postanowiły stworzyć w tym miejscu park
1940 r. - pierwsze prace badawcze w ruinach podjęli Niemcy podczas budowy ośrodka dla młodzieży z Hitlerjugend (kuźnia elit niemieckich - wielbiciele Adolfa Hitlera i zjednoczonej Europy)
lata 60 XX w. - pierwsze polskie prace badawcze w wąbrzeskich ruinach. Sporządzono wtedy inwentaryzację zabytku
2010-2011 - badania archeologiczne Instytutu Archeologii Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu pod kierunkiem
dr. hab. Marcina Wiewióry
 Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego terenu zamkowego w Wąbrzeźnie. A - zamek wysoki, B - przedzamcze, C - wieża, D - fosa. E - być może drugie przedzamcze, F - Jezioro Zamkowe
Wg legend zamek posiadał tunel łączący go ze wsią Cymbark po drugiej stronie jeziora Zamkowego. Podziemny (i podwodny) korytarz miał być jakoby wykorzystany podczas oblężenia w czasie potopu szwedzkiego. Gdy obrońcom kończyły się zapasy żywności i amunicji opuścili nim warownię. Szwedzi mocno zdziwili się, gdy w otoczonym zamku nikogo nie zastali, ale tajnego przejścia nie odnaleźli.
Inne opowieści dotyczą strażnika biskupich skarbów ukrytych w ruinach. Gdy jeden z okolicznych chłopów zaczął na odbudowę swojego domu pozyskiwać cegły z zamkowych piwnic (resztę budowli już rozebrano wcześniej) usłyszał dziwne odgłosy. Wszedł głębiej i zobaczył zjawę o wyglądzie czarnego psa z białymi kłami i płonącymi oczami. Był to ponoć duch pilnujący wielkich skarbów, ale po opowieściach przerażonego chłopa, któremu jakoś udało się uciec, nikt więcej nie odważył się szukać tych skarbów. 
Zdjęcie ruin zamku z początku XX wieku
ADRES I KONTAKT
brak
CZAS Oglądnięcie wzgórza zamkowego zajmuje ok. 15 minut.
WSTĘP Wolny.
Zdjęcie ruin zamku Wąbrzeźno z 1939 roku
Północno - wschodnia część woj. kujawsko-pomorskiego. 33 km na północny wschód od Torunia. Zobacz na mapie.
Zamek leży na północno-zachodnich peryferiach miasta. Z rynku należy iść ulicami Sikorskiego, Grudziądzką i Podzamczem. Samochodem można stanąć przy samym podzamczu.  Współrzędne geograficzne: Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps format D (stopnie): N53.2835230187° E18.9386864674° format DM (stopnie, minuty): 53°17.011381122'N 18°56.321188044'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 53°17'00.68''N 18°56'19.27''E 
Zdjęcie ruin zamku Wąbrzeźno z 1939 roku
Antkowiak Włodzimierz, Lamparski Piotr - Zamki i strażnice krzyżackie ziemi chełmińskiej
Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
Haftka Mieczysław - Zamki krzyżackie w Polsce. Szkice z dziejów
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Sypek Robert - Zamki i obiekty warowne Państwa Krzyżackiego cz. 1
Zdjęcie Góry Zamkowej w Wąbrzeźno z 1939 roku
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zamek Biskupów Chełmińskich w Wąbrzeźnie - rekonstrukcja 3D Wąbrzeźno i teren zamkowy z drona
Wąbrzeźno - Hotel OAZA, ul. 1 Maja 37 A, tel. (056) 687 15 21,
Wąbrzeźno - MKS Unia, ul. Tysiąclecia 3, tel. (056) 688 16 36, 688 09 47
Wąbrzeźno - Pole namiotowe na Podzamczu – Wąbrzeski Dom Kultury tel. (056) 688 17 27
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza. Ostatnie wpisy
 Powrót do strony startowej
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów. |
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
Odśwież stronę