Waniewo

Średniowieczny zamek szlachecki

Bruk w wykopie archeologicznym. Zdjęcie z tablicy informacyjnej autorstwa prowadzącego badania Wojciecha Bisa.

W połowie XV wieku Waniewo należało do Wielkich Książąt Litewskich. Istniał tu już wtedy most na Narwi. Na początku XVI wieku król Aleksander Jagiellończyk nadał Waniewo wojewodzie wileńskiemu Mikołajowi Radziwiłłowi. W 1510 roku Radziwiłł otrzymał przywilej na lokowanie miasta na prawie chełmińskim oraz na pobór myta na nowo wybudowanym moście. Rok później miasteczko wg zachowanej wzmianki posiadało: most, zamek i kościół. W 1513 roku wybuchł spór sąsiedzki między rodami Gasztołdów i Radziwiłłów. Doprowadził on do spalenia zamku Gasztołdów w Tykocinie ok. roku 1519 przez dowódcę zamku w Waniewie. Litewski możnowładca Olbracht Gasztołd ledwie uszedł z życiem podczas najazdu i stracił sporą część majątku, ale nie zamierzał Radziwiłłom puścić tego wydarzenia płazem. Roku lub dwa później najechał Waniewo i doszczętnie spalił most oraz zamek, które nie zostały już odbudowane. Waniewo podupadło i w XVII wieku było wymieniane jako wieś.
Doniesienia o zamku waniewskim zweryfikowała w 2009 roku ekspedycja archeologiczna pod kierownictwem prof. Marii Dąbrowskiej z Instytutu Etnologii i Archeologii PAN w Warszawie. Inicjatywa wyszła od wójta gminy Sokoły dr inż. Józefa Zajkowskiego i dyrektora Narwiańskiego Parku Narodowego mgr Ryszarda Modzelewskiego. Rok wcześniej na Narwi wybudowaną kładkę turystyczną łączącą wsie Waniewo i Śliwno. Prace archeologiczne skupiono na miejscu przy tej kładce, po środku rzeki, gdzie widoczna była kępa. Okazało się, że wybór był trafny. Wykonano dwa wykopy, które potwierdziły istnienie siedziby obronnej. Natrafiono na skorupy naczyń ceglastych, glinianych patelni i butli, fragmenty pięknie zdobionych kafli płytowych (m.in. z herbem Radziwiłłów), fragmenty wyrobów metalowych i szklanych. Duże ilości kości zwierzęcych oraz ślady rzadkich wtedy szyb sugerują, iż nie była to mała strażnica obronna, lecz całkiem bogato wyposażony zamek. Zbudowany był z drewna. Dokładnego kształtu i wielkości nie da się już odtworzyć, ale przypuszczalny obszar zamczyska to 1 hektar. Jego brzegi były umocnione kamieniami polnymi. W najwyższym punkcie zamczyska odkryto dwie warstwy płytek ceramicznych ustawionych na gruzie ceglanym - jest to przypuszczalnie pozostałość chodnika.
Badania archeologiczne były kontynuowane w 2014 roku. Odsłonięto kolejny zabrukowany obszar. Prawdopodobnie cały teren zamku był w ten sposób utwardzony i odizolowany od podmokłego podłoża. Do znalezisk należą również darowane na pierwszą połowę XVI wieku: fragmenty naczyń, szkła, kafli, narzędzi jak młotki, noże i liczne gwoździe datowane . Kafle dowodzą, iż komnaty zamkowe był ogrzewane.



ADRES I KONTAKT
brak

CZAS
Oglądnięcie terenu zamku zajmuje ok. 5 min. Przejście całej kładki w obie strony to minimum 1,5 godziny.

WSTĘP
Wejście na kładkę jest płatne - 5 zł (2,5 zł ulg.) w 2021 roku.


Centralna część woj. podlaskiego. 33 km na zachód od Białegostoku. Zobacz na mapie.


Współrzędne geograficzne: