Możesz ocenić: Wielka Wieś (woj. małopolskie) - Zamek rycerski Trzewlin (zniszczony)
Opis i stan obecny
Niewiele można napisać o zamku Trzewlin w Wielkiej Wsi nad Dunajcem, którego resztki stoją na tzw. Panieńskiej Górze (331 m npm.). Zachował się tylko mały fragment fundamentów muru obwodowego na zboczu południowym, reszta jest skryta pod ziemią.
Niektórzy badacze uważali, iż zamek ten nie został nigdy ukończony, jednak przeczy temu fakt pojawiania się na kartach historii wielu rycerzy piszących się "z Trzewlina".
Bardzo mocno zarośnięte roślinnością wzgórze zamkowe podzielone jest na dwie części oddzielone głęboką na 8 metrów fosą, która otaczała warownię od północy i zachodu. Na wschodniej części znajdował się zamek górny o wymiarach około 40 x 40 m, a od zachodu mostem zwodzonym ponad fosą połączony był z również ufortyfikowanym wałem i fosą zamkiem dolnym.
Niepewne jest istnienie od strony zachodniej trzeciego członu - przedzamcza / przygródka, który nie został dostrzeżony przez niektórych badaczy, ale jest zarysowany owalnym kształtem na mapie LIDAR, a przedwojenny archeolog Gabriel Leńczyk ujął go na swoim planie. Wjazd prowadziłby więc od zachodu przez przedzamcze, zamek dolny do zamku górnego.
Wydaje się więc mało prawdopodobne, że tak dobrze zorganizowane i rozbudowane założenie nie funkcjonowało w pełni.
Obecnie ścieżka do zamku jest również drogą krzyżową z 14 stacjami i wielkim Krzyżem Jubileuszowym na zamku górnym. Metalowy krzyż osadzony na betonowym cokole zastąpił
zniszczony krzyż drewniany, który stał tu przynajmniej od początku XX wieku.
Panieńska Góra jest również rezerwatem przyrody chroniącym rzadkie gatunki storczyków.
Polskie amazonki
Z Górą Panieńską związana jest legenda o polskich amazonkach walczących z mężami. W II połowie XI w. Bolesław Śmiały dwukrotnie wyruszał z interwencją do Kijowa, aby zapewnić tron spokrewnionemu ze sobą księciu ruskiemu Izasławowi. Gdy jego wojska zmuszone były zatrzymać się tam na dwa lata, zniecierpliwione żony rycerzy poznajdywały sobie kochanków. Gdy wieść ta dotarła do Kijowa, wielu rycerzy wyruszyło do domu ukarać żony. Król zaocznie skazał zarówno dezerterujących jak i ich niewierne żony. Zagrożone śmiercią kobiety wraz z kochankami uciekły do Wojnicza, gdzie uzbrojone w miecze, topory i łuki broniły się rozpaczliwie w szańcu utworzonym na pobliskiej górze. W końcu jednak uległy rycerstwu i zostały surowo ukarane.
Górę, na której toczono walki nazwano "Górą Panieńską", a kilka wieków później doceniono obronność tego miejsca i postawiono tam zamek.
Grafika M.B. Stęczyńskiego z połowy XIX wieku. Niezalesiona Góra Panieńska z doskonale widocznymi wzniesieniami zamku górnego i dolnego oraz fosami. A - zamek górny, B - zamek dolny, C - przedzamcze, D - fosy.
Plany i rekonstrukcje
Plan zamku Trzewlin w Wielkiej Wsi. a - odsłonięty mur, b - zakopane mury fundamentowe Źródło: Grodziska i zamczyska woj. tarnowskiego, Maciej Szope, Tarnów 1981
Plan zamku Gabriela Leńczyka z 1933 roku. A - zamek górny, B - zamek dolny, C - przedzamcze, D - fosy. 1 - zachowany mur, 2 - krzyż (wtedy drewniany)
Rekonstrukcja zamku Trzewlin jako warowni trójczłonowej wg Krzysztofa Moskala. A - zamek górny, B - zamek dolny, C - przedzamcze, D - fosy
Historia, wydarzenia
Powstanie zamku Trzewlin datowane jest na połowę XIV wieku. Jako fundatora wymienia się kasztelana czchowskiego Andrzeja Rawicza herbu Półkozic, ponieważ jego pasierb w 1386 r. tytułował się już jako Mściwój z Trzewlina. W XV w. okolica była w rękach Półkoziców. Później ród ten używał nazwisk Trzewlińscy i Wielowiejscy. Czy jednak długo zamieszkiwali oni ten zamek, nie wiadomo. Przekazy historyczne praktycznie nic nie mówią o Trzewlinie. Wiadomo, że w połowie XVII stulecia mury warowni zostały rozebrane przez mieszczan z Wojnicza.
Pierwsze badania sondażowe na terenie zamku wykonał Józef Żurowski w 1925 r. W wykopach odsłonięto fragmenty kamiennych murów i ułamki glinianych naczyń z późnego średniowiecza.
W latach 1977-78 pod kierunkiem Macieja Szope przeprowadzono prace archeologiczne, które doprowadziły do odkrycia w kilku miejscach muru obwodowego oraz bardzo fragmentarycznych fundamentów zabudowy wewnętrznej.
Nie natrafiono na warstwy kulturowe późniejsze niż XV w., również gruz znaleziony w fosach był płytki, co może oznaczać, iż zamek nigdy nie został ukończony (przy rozbiórce wysokich ścian zamku powinno go leżeć znacznie więcej).
Jednakże bogaty zbiór zabytków ruchomych, w tym sierpów, grotów bełtów, noży, ceramiki wskazuje, że budowla była użytkowana.
Istnieje notatka XIX-wiecznego historyka Żegoty Pauliego o pobycie w zamku króla Zygmuntem Starego i królowej Bony.
Podobno podczas zarazy rozprzestrzeniającej się w 1543 r. po Krakowie mieszkańcy Wawelu udali się do Wilna (Zygmunt August) i Zatora (Zygmunt i Bona). Spytek z Tarnowa miał im poradzić wyjazd do Trzewlina, gdzie będzie najbezpieczniej. Nie wiadomo na ile ta informacja jest wiarygodna.
W 1900 roku hrabia Jan Stadnicki postawił na terenie zamku drewniany krzyż. 100 lat później parafianie ufundowali nowy metalowy Krzyż Jubileuszowy (stary został zniszczony w okresie PRL). Wkrótce potem powstały też stacje drogi krzyżowej.
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego terenu zamku Trzewlin w Wielkiej Wsi. A - zamek górny, B - zamek dolny, C - przedzamcze, D - fosy
Informacje praktyczne
ADRES I KONTAKT brak
CZAS Na Górę Panieńską wchodzi się ok. 20 minut. Oglądnięcie wzgórza zamkowego zajmuje: ok. 10 minut.
WSTĘP Wolny.
Położenie i dojazd
Wschodnia część woj. małopolskiego. 12 km na południowy-zachód od Tarnowa. 3 km na południe od Wojnicza. Zobacz na mapie.
Na Panieńska Górę prowadzą dwa wejścia oznaczone niebieskimi szlakami. Patrząc od strony Tarnowa, obydwa rozpoczynają się po prawej stronie głównej drogi za centrum wsi. Wejścia oddalone są od siebie o kilkaset metrów, ważne aby wchodzić i schodzić tym pierwszym. Drugi jest bowiem bardzo uciążliwy, bo zarośnięty krzakami. Jadąc samochodem można zatrzymać się przy bocznej drodze, którą prowadzi szlak na Panieńską Górę.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N49.92654444° E20.82749722°
format DM (stopnie, minuty): 49° 55.5926664'N 20° 49.6498332'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 49° 55' 35.56''N 20° 49' 38.99''E
Bibliografia
Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
Szope Maciej - Grodziska i zamczyska województwa tarnowskiego
Leńczyk Gabriel - Katalog grodzisk i zamczysk z terenu Małopolski
Marszałek Juliusz - Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach
Moskal Krzysztof - "Zamki w dziejach Polski i Słowacji między Wisłą a Hornadem" tom 1 i 2
Galeria zdjęć
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych.
Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!
Miniforum
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.
a ja byłam tam miliony razy i nigdy nic podobnego mnie nie spotkało
Re: Na Panienskiej Gorze straszy Autor: mIESZKANIEC Data: 2012-08-10 17:48:44
Pytałem babci która zna zna historie zamku z opowiadan swoich przodków.Z tego co słyszałem tak jak pisał Ryzy można zaobserwować niespotykane zjawiska a w szczególności nocą.Tak jak pisał autor tego postu możliwe jest spotkać Białą Damę jak i równiekż niektórzy widzieli Rycerza na białym koniu i postacie w białych sztach.
Zamek Wielka Wieś Autor: Andrzej Data: 2011-11-14 18:46:43
Uczestniczyłem w wykopaliskach wraz z kolegą , pod dowództwem pana Macieja , fajnie było. Miało się wtedy naście lat.
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis historyczno-krajoznawczy. Nie finansuje nas żadna firma ani instytucja. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz nasze dalsze funkcjonowanie i aktualizację informacji.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).