Zamek Wojciechów

Wojciechów
Wieża mieszkalno-obronna





Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Wojciechów (woj. lubelskie) - Wieża mieszkalno - obronna

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
4 stars
Średnia ocena: 4.0 na 5. Głosów: 34

       
    
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
4 stars
Średnia ocena: 3.9 na 5. Głosów: 28

       
    
 


Opis i stan obecny


Zamek w Wojciechowie to wieża mieszkalno-obronna stojąca w centrum wsi przy małej rzeczce, dopływie Bystrej. Wieża zwana jest "ariańską", ponieważ w XVI została zamieniona przez innowierców na zbór. Dokładniej, chodziło o jedną kondygnację wieży, którą jej właściciele - Spinkowie, a później Orzechowscy przekazali na ten cel kalwinom. Zbudowana jest z kamienia na planie czworoboku o wymiarach 12x13 m i posiada trzy kondygnacje naziemne oraz jedną piwniczną. Od strony północnej wieżę wspierają masywne narożne szkarpy. Dziś funkcjonuje tu kawiarnia, która posiada własne wejście. Od południa do wieży dostawiona jest otynkowana przybudówka z klatką schodową. Przez nią prowadzi właściwe wejście dla turystów, utworzone w latach 80-tych XX wieku. Pierwotny układ wnętrz to jedno pomieszczenie na kondygnację, przedzielenia ściankami działowymi widoczne obecnie np. w piwnicy czy na parterze nie są oryginalne. Z dekoracji architektonicznych zachowały się m.in. sklepienia krzyżowo - żebrowe w sali na 1. piętrze oraz 2 portale kamienne w piwnicy. W wieży działa Muzeum Regionalne, a wyżej Muzeum Kowalstwa. Wojciechów jest bowiem miejscem słynnych ogólnopolskich spotkań kowali. Odbywają się tu wtedy pokazy i konkursy kucia. Poza tym mieści się tu jeszcze biblioteka.
Z wieżą i jej otoczeniem, które niegdyś zajmowało spory teren, związanych jest wiele nieścisłości i błędnych informacji. Dopiero badania archeologiczne w końcu XX wieku pozwoliły ustalić, że w Wojciechowie należy wyróżnić 3 fazy zabudowy, ale i tak pewne kwestie pozostają niejasne. Brakuje pełnego opracowania dziejów tutejszej siedziby. Chcąc przejść chronologicznie przez teren zamkowy w Wojciechowie należy zacząć od fosy na południe od wieży, idąc cały czas na północ aż pod budynek Urzędu Gminy - przed nim stał bowiem renesansowy pałac. Niestety teren zamkowy (zajmowany przez folwarki działające tu już od XVI wieku) przecięła szkoła.
Pierwotną budowlą obronną był późnośredniowieczny dwór z końca XIV wieku o wymiarach 28,2 x 9,3 m. Był to budynek jednotraktowy z 3 pomieszczeniami. Przy środkowym, od południa, znajdowała się przybudówka. Budynek ten posiadał piec kaflowy. Grubość ścian zewnętrznych jak i działowych była taka sama - 1,2 m, jego wysokość mogła sięgać nawet 3 kondygnacji, ale nie wykluczone, że tylko część środkowa była tak wysoka i stanowiła ją wieża. Makietę z podobną budowlą można zobaczyć w Muzeum Regionalnym, lecz nie jest ona poprawna, ponieważ dwór stoi tam wraz z wieżą "ariańską", a obie budowle nie funkcjonowały jednocześnie. Dwór otoczony był fortyfikacjami ziemnymi o zarysie zbliżonym do kolistego z drewnianą palisadą oraz innymi nieznanymi elementami drewnianymi, które zostały spalone.
Druga faza zabudowy (ok. 1520 r.) to postawienie wieży mieszkalno-obronnej ("ariańskiej"). Wykorzystano przy tym materiał ze zniszczonego dworu. Wieża nie stanęła na miejscu dawnego dworu, lecz w fosie, przy wjeździe do starego założenia, od strony północnej. W pozostałych 3 krańcach otaczających dawny dwór zbudowano 3 trapezowate basteje-bastiony połączone murem kurtynowym. Fortyfikacje, otaczały więc pusty majdan po zniszczonym dworze, co wydaje się dość dziwne. Być może majdan miał stać się umocnionym podzamczem gospodarczym z zabudową drewnianą. Wieżę zaś prawdopodobnie planowano otoczyć dalszymi obwarowaniami, których odcinek (fosa i wał) widać od północnego zachodu. Brak ich jednak od pozostałych stron, wygląda jakby budowa fortyfikacji nie została dokończona.
W ostatniej fazie (początek XVII w.) wojciechowskie założenie rozwinęło się w kierunku północnym. Wiąże się to z budową nowej renesansowej rezydencji, określanej jako "pałac" i stopniową utratą znaczenia wieży "ariańskiej", do której dobudowano jeszcze od południa budynek z klatką schodową o 4 kondygnacjach naziemnych (do dziś przylega on do wieży). Archeolodzy prawdopodobnie nie badali reliktów pałacu, bo brak o nim szczegółowych informacji. Oznaczono tylko jego lokalizację, która okazała się bardzo odległa od zachowanych przy wieży murów obwodowych z tego okresu. Wygląda jakby w XVII stuleciu chciano się odciąć od starej siedziby. Pałac zbudowano na planie prostokąta, po stronie zachodniej znajdowały się ogrody, a na północy i południu zabudowa gospodarcza. Do tego miejsca dotrzemy mijając boiska, salę gimnastyczną i szkołę. Widać tam stare budynki gospodarcze i pozostałości murów obwodowych.
Pałac w jakiejś formie przetrwał na pewno do końca XVIII wieku, bo jest zaznaczony na starej mapie, ale zapewne pełnił wtedy funkcję siedziby zarządcy folwarku, bowiem wiadomo że w Wojciechowie istniały rozbudowane folwarki z murowaną i drewnianą zabudową gospodarczą, budynkami produkcyjnymi, piecami garncarskimi, półziemiankami, zbiornikami na wodę, stawem, a sama wieża "ariańska" była traktowana jako magazyn.

Rysunek wieży z XIX w.
Wieża w Wojciechowie w XIX wieku. Widać wejście utworzone wtedy w dawnym oknie na piętrze od północy. Rysunek Adama Lerue z "Album Lubelskie", 1857-59.



Plany i rekonstrukcje


Plan zamku
Plan założenia zamkowego w Wojciechowie w połowie XIX w. wg. K. Stronczyńskiego. 1 - miejsce po dworze późnośredniowiecznym (faza 1), 2 - wieża ariańska, 2a - nowoczesne fortyfikacje (faza 2), 3 - renesansowy pałac z początku XVII w., 3a - mury założenia dworsko - pałacowego (faza 3), 4 - budynki gospodarcze XVIII i XIX-wieczne, ? - zagadkowy widok jakby fortyfikacji, po którym nie ma obecnie śladu na skanowaniu laserowym, w tym miejscu jest prosty wał z fosą

Wojciechów na mapie z XVIII w.
Plan Wojciechowa na mapie z 2. połowy XVIII wieku. Widać wieżę (W), pałac (P), piękne ogrody (O), folwarki (F), mocno wydłużony budynek gospodarczy (B), okrągłe grodzisko (G) po pierwotnym dworze bez jakiejkolwiek zabudowy

Plan założenia wojciechowskiego
Elementy założenia wojciechowskiego wg. I. Kutyłowskiej. A - wieża "ariańska" (początek XVI w.), B - mury obronne założenia dworsko-pałacowego (początek XVII w.), C - rekonstrukcja późnośredniowiecznego dworu – zaczerniono mury odsłonięte w wykopach

Przekrój wieży
Przekrój wieży wg T. Jakimowicz. D - dobudówka z klatką schodową, 1-4 kondygnacje.

Zdjęcie lidar Wojciechowa
Zdjęcie z lotniczego skanowania laserowego terenu zamkowego w Wojciechowie. D - grodzisko otoczone fosą i wałami, po środku stał pierwszy dwór późnośredniowieczny, W - wieża "ariańska" z XVI wieku, F - wał i fosa, wyglądające na niedokończone fortyfikacje z XVI wieku mające otaczać wieżę, M - mury obwodowe założenia dworsko-pałacowego z XVII wieku, B - szkolne boiska sportowe, Sz - szkoła, Pk - parking szkolny, P - miejsce po renesansowym pałacu.


Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Warowną siedzibę murowaną w Wojciechowie wznieśli prawdopodobnie w 2. połowie XIV w. Szczekoccy herbu Odrowąż. Był to murowany dwór obronny, o 2 lub 3 kondygnacjach z umocnieniami drewniano-ziemnymi o zarysie zbliżonym do koła. Pełnił on ważne funkcje strategiczne - leżał na trakcie z Krakowa na Łuków i Litwę oraz na drodze z Lublina do Kazimierza.

Zamek w Albumach Stronczyńskiego
Rysunek oryginalnie zatytułowany "Baszta Aryańska w Wojciechowicach od strony wschodo-południa" z połowy XIX wieku, z tzw. Albumów Stronczyńskiego

punktor ok. 1481 r. - Zofia Szczekocka wniosła Wojciechów w wianie Janowi Pileckiemu herbu Leliwa, późniejszemu wojewodzie ruskiemu. Rozbudował on zamek
punktor koniec XV w. - po śmierci Jana Pileckiego, zamek odziedziczył jego syn, również Jan - starosta lubelski i parczewski
ozdoba
Słynna wieża
Wieżę w Wojciechowie opisał w powieści "Nawracanie Judasza" Stefan Żeromski. Pierwowzorem jej bohatera był Jan Koszczyc-Witkiewicz kierujący tu przed wojną pracami restauracyjnymi. Gdy wieżę przejął Stanisław Spinka, stała się ona znanym ośrodkiem reformacji. Spinka udzielił m.in. schronienia kalwińskiemu kaznodziei Marcinowi Krowickiemu. Jak pisał Żeromski dzięki autorytetowi Krowickiego wśród zwolenników nowej wiary, izba w wojciechowskiej wieży stała się "jedną z najdostojniejszych kazalnic świata".

punktor pocz. XVI w. - pierwsze założenie zostało zniszczone, prawdopodobnie w czasie najazdu tatarskiego. Jan Pilecki przystąpił do odbudowy i wzmocnienia swej siedziby. Przed 1527 r. powstało nowe założenie z 3 niewielkimi bastionami/bastejami połączonymi murem kurtynowym i czterokondygnacyjną wieżą zachowaną do dziś. Nie było jedynie dobudówki z klatką schodową, która albo mieściła się wewnątrz albo miała postać otwartych schodów od południa. Wieża od północy w dawnej fosie, przy wjeździe na majdan, na którym znajdowały się zapewne jeszcze zgliszcza starego dworu
punktor 1534 r. - warownia jest wspomniana w dokumentach przy okazji przekazania Wojciechowa przez Pileckich w dzierżawę Firlejom herbu Lewart
punktor 1580 r. - Wojciechów kupili kalwini - Spinkowie herbu Prus, którzy już wcześniej dzierżawili wieś po Firlejach. Wieża przekazana została na potrzeby innowierców
punktor 1599 r. - następnie wieś przejął inny kalwin - Paweł Orzechowski herbu Rogala, który ożenił się z Zofią Spinką. Następnie wieś przejął jego syn, również Paweł
punktor pocz. XVII w. - Orzechowscy postawili na północ od wieży nowy renesansowy pałac, a do wieżę dostawili dobudówkę z klatką schodową. Rola wieży zmalała, stała się budynkiem gospodarczym. Nowa siedziba otoczona była murem ze strzelnicami, którego odcinki zachowały się do dziś
punktor 1655 r. - podczas potopu szwedzkiego właścicielem zamku wojciechowskiego był kolejny Paweł (Bogusław) Orzechowski, zdrajca przekazujący Szwedom tajne informacje
punktor1694 r. - właścicielem Wojciechowa został podstoli lubelski i kasztelan małogoski Teodor Konstanty Orzechowski. Ten z kolei podczas następnej wojny północnej wsławił się odzyskaniem lubelskich ksiąg grodzkich i trybunalskich z rąk szwedzkich. Zabezpieczył je w twierdzy zamojskiej, za co został uhonorowany nagrodą od sejmu lubelskiego.
punktor 1788 r. - Orzechowscy sprzedali Wojciechów. Następnymi właścicielami byli kolejno: Morscy, Ostrowscy, Grodziccy, Swieżawscy, Popławscy. Wieża w tym czasie była już w ruinie i prawdopodobnie nie była użytkowana. Posiadała przegniłe podłogi, zniszczony dach i brakowało drzwi i okien.
punktor XIX w. - przeprowadzono reperację wieży aby zaadaptować ją na spichlerz. Zamurowano okna, zmieniono kształty dachów i szczytów, utworzono wejście przez otwór okienny na 1. piętrze po zewnętrznych schodach od północy, widoczne na starych grafikach.
punktor 1910 r. - ówcześni właściciele Natalia i Józef Popławscy przekazali wieżę Towarzystwu Opieki nad Zabytkami Przeszłości, które rozpoczęło jej odbudowę, ale prace przerwał wybuch wojny. Niestety zaginęły wtedy zabytkowe detale architektoniczne. Kolejne prace także zostały nie dokończone z powodu kolejnej wojny w 1939 r. Towarzystwu udało się jednak zablokować budowę szkoły przy wieży, na obszarze starych folwarków. Niestety po wojnie powrócono do tej koncepcji i komuniści zbudowali szkołę na zabytkowym terenie
punktor 1953 r. - pod kierunkiem B. Guerquina rozpoczęto prace remontowe i zabezpieczające zrujnowaną wieżę w Wojciechowie
punktor 1972 r. - wreszcie przeprowadzono gruntowny remont. Wieża została przekazana Gminnemu Ośrodkowi Kultury
punktor 1980 r. - od wschodniej strony dobudówki przebito wejście i dostawiono schody - tak powstało współczesne wejście do wieży. Od południa zaś postawiono małą estradę
punktorlata 1992-1995 - badania archeologiczne pod kierunkiem Ireny Kutyłowskiej
punktor 1993 r. - na najwyższej kondygnacji wieży utworzono Muzeum Kowalstwa
punktor 2004 r. - w wieży otwarto Muzeum Regionalne
punktor 2008 r. i lata 2011-2012 - prace wykopaliskowe na terenie dawnych folwarków XVI-XIX-wiecznych - na północ od wieży przeprowadził Narodowy Instytut Dziedzictwa oraz firma Archee

Zamek w Albumach Stronczyńskiego 2
Kolejny widok wieży w Wojciechowie w połowie XIX wieku z tzw. Albumów Stronczyńskiego


Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorWieża Ariańska / Muzeum Kowalstwa - Wojciechów 9

CZAS
punktor Oglądnięcie wieży z zewnątrz i zwiedzanie w środku Muzeum zajmuje ok. 40 minut.

WSTĘP
punktor Wolny na zewnątrz. Płatny do muzeum - 10 zł (8 zł ulgowy). Czynne codziennie w godz. 10.00-17.00 od kwietnia do września, w pozostałych miesiącach z wyjątkiem niedzieli.

Ponieważ informacje o godzinach otwarcia, a przede wszystkim cenach biletów szybko się dezaktualizują, sprawdź je na stronie oficjalnej opisywanego zabytku:
Wieża w Wojciechowie


Położenie i dojazd


Zachodnia cześć woj. lubelskiego. 16 km na południowy wschód od Kazimierza Dolnego, 8 km na północ od Bełżyc. Zobacz na mapie.
Wieża stoi przy głównej drodze. Jadąc od strony Kazimierza Dolnego po prawej stronie, po lewej jest wtedy staw.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N51.23635833° E22.24251389°  
format DM (stopnie, minuty):   51°14.1814998'N 22°14.5508334'E
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   51°14'10.89''N 22°14'33.05''E



Bibliografia



punktor Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktor Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Rolska-Boruch Irena - Domy pańskie na Lubelszczyźnie od późnego gotyku do wczesnego baroku
punktor Grochecki Konrad, Piotrowski Marcin - Wokół fundacji Orzechowskich w Krupem i Wojciechowie


Galeria zdjęć


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Wojciechów - Widok z oddali Wojciechów - Droga do wieży z murem obwodowym Wojciechów - Wieża Wojciechów - Wejście do wieży Wojciechów - Wejście do kawiarni Wojciechów - Widok z miejsca koło fosy Wojciechów - Ściana wieży Wojciechów - Wieża z murem obwodowym Wojciechów - Wieża Wojciechów - Dobudówka do wieży Wojciechów - Przypora wieży
Zdjęcia wykonane: latem 2002, a poniżej zdjęcia stodoły zbudowanej przy dawnych murach obwodowych nadesłane przez Huberta

Wojciechów - Zamurowana strzelnica Wojciechów - Strzelnica kluczowa Wojciechów - Stodoła z murem zamkowym Wojciechów - Kamienny mur


Filmy wideo


Wieża Ariańska w Wojciechowie z drona 2021




Wojciechów - magia przyrody i kowalskich tradycji




Noclegi


punktor Wojciechów - Kwatera Państwa Lewtaków, kol. Wojciechów V, tel. (081) 517 75 45
punktor Wojciechów - Mieszkanie Państwa Czyżewskich, Kol. Wojciechów V, tel. (081) 517 76 49
punktor Wojciechów - Kwatera Państwa Czernieców, tel. (081) 517 73 05, gsm 691 053 403
punktor Wojciechów - Kwatera Państwa Sapała, Wojciechów 29, tel. (081) 517 73 02, gsm 607 138 728

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Byłam widziałam ...       Autor:  justynkae      Data:  2019-08-20 11:31:00
    Bilet wstępu normalny do Muzeum Kowalstwa, które znajduje się w Wieży Ariańskiej kosztuje teraz 8 zł. Wstęp obejmuje również zwiedzanie Wojciechowskiego Muzeum Regionalnego w którym można zakupić sobie drobne pamiątki z wycieczki czy zaopatrzyć się w foldery o pozostałych atrakcjach w Wojciechowie. Akurat mi się informacje w nich podane przydały :)
  • Re: Wrażenia z wycieczki       Autor:  Lech Czerski      Data:  2014-12-12 23:19:53
    Ciekawe czy teraz można skosztować takiego jagnięcia z rożna?
  • Maleńka uwaga       Autor:  Agnieszka      Data:  2012-07-29 22:04:37
    Jest jeszcze jedna Wieża Ariańska w woj.lubelskim, w Powiecie Krasnostawskim, ma kształt piramidy i trudno do niej trafić.Warto poczytać o historii i ruchu Arian.






Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.