Możesz ocenić: Wożuczyn (woj. lubelskie) - Bastejowy zamek szlachecki przebudowany w pałac
Opis i stan obecny
Rezydencja Mierów
Szambelan króla Augusta III Wilhelm Mier uczynił z Wożuczyna stolicę swych włości. W ogrodach, które utworzył dookoła rozbudowanego zameczku Wożuczyńskich znajdowały się stawy, rzeźby i teatr. Co niedzielę łodziami po stawach dostawał się wraz z całym dworem do kościoła. Pałac posiadał wtedy 20 komnat, w tym wielką salę balową na piętrze. Wnętrza zdobione były sztukaterią, nie brakowało tu też ekskluzywnych kominków oraz okrągłych pieców kaflowych. Syn Wilhelma Miera w 1787 r. gościł w Wożuczynie króla Stanisława Augusta.
Tej słynnej rezydencji pałacowej nad Huczwą nie wymienia się zwykle w literaturze zamkowej, mimo że jej początki były jak najbardziej obronne. Wydaje się, że w ogóle obiekt ten skazany został na zapomnienie, a jeszcze 100 lat temu zadziwiał swym pięknem. Za niedługo ocalałe jeszcze resztki mogą doszczętnie zarosnąć.
O wyglądzie niewielkiego zamku Wożuczyńskich wiadomo tylko tyle, że miał kształt czworoboku, otoczony był fosą i murem z 4 bastejami w narożach. Basteje były półokrągłe i czworoboczne ze strzelnicami kluczowymi. Wjazd prowadził od północy przez prostokątny budynek bramny o dwóch kondygnacjach. Po przebudowie, wjazd do nowego założenia prowadził od wschodu przez bramę i biegł wzdłuż południowego czyli frontowego skrzydła pałacu skierowanego ku stawom. Wejście poprzedzały paradne schody i arkadowy portyk.
Z późniejszych opisów wiadomo, że
przy dziedzińcu otoczonym dekoracyjnym murem, od strony wsi stał piętrowy budynek gospodarczy, a w ogrodzie północnym znajdowały się dwie oranżerie, altany, studnia i grota. Pałac otaczał też ogród włoski i park angielski oraz tzw. ogród dolny.
Przed wejściem, na postumentach stały wazony z egzotycznymi roślinami.
Polski Petit Trianon
W 1907 roku poeta Kazimierz Laskowski zauroczony pałacem wożuczyńskim tak go opisywał: "zdaje się on jedyną dziś w Europie, kopią słynnego pałacyku Ludwika XVI (...). Wożuczyn - tak się nazywa
owa polska kopia francuskiego Petit Trianonu. Bez przesady można powiedzieć, że jest to jedna z najpiękniejszych rezydencji w naszym kraju."
Obecnie jedyny ślad dawnej świetności pałacu Wożuczyn to obeliski bramne stojące samotnie w polu, niedaleko dawnych stawaów zamkowych. Poza tym na wzgórzu zamkowym natrafiłem jeszcze na 3 ślady murów, choć być może jest ich więcej. Niestety roje komarów i bujna roślinność bardzo utrudnia eksplorację. Dwa duże fragmenty widać przy samej drodze. Jeden to odcinek ceglanego muru z arkadami, drugi - półokrągła basteja płd.-zach. Na północ od niej znajdował się park angielski, dziś to zwykły las, ale o dziwo jest tam tablica informacyjna. Niewielki fragment muru obwodowego znajduje się jeszcze w północnej części wzgórza. Tam też znajduje się kolejna tablica informacyjna dotycząca pomnika przyrody - o ile pamiętam jakiejś niecodziennej sosny. Znacznie ciekawszy natomiast jest ogromny grzyb na drzewie, największy jaki dotąd widziałem (patrz zdjęcie). Nie jest to stwardniała huba lecz normalne miękkie i rosnące wciąż grzybisko! Na terenie zamku leży też jakaś zagadkowa stara kamienna płyta, chyba nagrobna z nieczytelnym napisem, pisanym cyrylicą (?).
Aktualizacja. Od 2020 roku obeliski bramne wyglądają już inaczej- kosztem 45 tys. zł zostały odnowione.
Widok pałacu w Wożuczynie na pocztówce z roku 1912
Pocztówka z dziedzińcem pałacu w Wożuczynie przed 1914 rokiem
Plany i rekonstrukcje
Teren zamkowy na austriackiej mapie Wożuczyna z XVIII wieku
Historia, wydarzenia
Pierwszy drewniany dwór obronny rodu Wożuczyńskich herbu Godziemba stał tu już w XV wieku.
Bezsilni Tatarzy
Siedziba Wożuczyńskich była bardzo dobrze ufortyfikowana. Dowodzą tego cztery najazdy tatarskie
w latach: 1621, 1623, 1626 i 1629. Wszystkie zostały odparte!
Murowany zameczek rozpoczął wznosić Jakub Wożuczyński w końcu XVI wieku.
W 1739 roku Wożuczyńscy sprzedali swą siedzibę szkockiemu hrabiemu Wilhelmowi Mierowi, szambelanowi królewskiego i generałowi gwardii koronnej. Dokonał on rozbudowy budowli w pałac w szkockim stylu, ale elementy obronne zostały zachowane. Powstały też piękne tarasy i ogrody włoskie. Wjazd utworzono od wschodu na wprost kościoła ufundowanego również przez Miera. Jego syn Jan ponownie przebudował rezydencję, zacierając już fortyfikacje.
Zniszczenia wojenne
W dniach 30-31.08.1914 miała miejsce bitwa pod Komarowem i wtedy właśnie artyleria austriackie zniszczyła pałac w Wożuczynie, a wraz z nim m.in. bardzo bogatą bibliotekę, zbiory obrazów (m.in. Malczewskiego) porcelany, sreber, mebli oraz fortepian na którym komponował Fryderyk Chopin.
W 1800 r. pałac wraz z okolicznymi dobrami wystawiono na licytację. Kupił go Jan Kraczewski. W tym okresie w pałacu mieszkali Głowaccy - rodzice Bolesława Prusa.
W 1829 roku pasierbica Kraczewskiego Salomea Wapińska wniosła Wożuczyn w posagu Janowi Nepomucenowi Wydżdze. Jego syn Tomasz, znany muzyk i kompozytor przeprowadził renowację i upiększenie pałacu, zbudował m.in. most z podwójna arkadą zwieńczoną figurą św. Jana Nepomucena. Powstała wytworna rezydencja wiejska z folwarkiem.
Podczas I wojny światowej pałac zbomabardowali Austriacy. Spłonęło całe cenne wyposażenie.
Później był on stopniowo rozbierany przez właścicielki - córki Tomasza Wydżgi Wandę Wielowieyską i Annę Gerliczową. Kolejna wojna i powojenne rozbiórki doprowadziły pałac do dzisiejszego stanu.
W 2020 r. ze środków gminy Rachanie przeprowadzono remont obelisków bramnych.
Widok pałacu w Wożuczynie w roku 1839. Po lewej widać wychodzącą poza muru obwodowe kaplicę Źródło: Seweryn Zenon Sierpiński "Obraz miasta Lublina", Warszawa 1839, reprint Lublin 2002
Informacje praktyczne
KONTAKT brak
CZAS Oglądnięcie pozostałości zabytku zajmuje ok. 30 min.
WSTĘP Wolny
Ogrody pałacowe w Wożuczynie na pocztówce z 1912 roku
Położenie i dojazd
Południowa cześć woj. lubelskiego. 17 km na północny wschód od Tomaszowa Lubelskiego, 35 km na południowy wschód od Zamościa. Zobacz na mapie.
Wożuczyn leży przy głównej drodze Tomaszów - Hrubieszów (nie mylić z Wożuczynem - Cukrownią!), ale do ruin należy skręcić w boczną drogę w lewo (jadąc z Tomaszowa) kierując się na widoczny z oddali kościół. Mijamy go i kawałek dalej zobaczymy po lewej resztki bramy, a dalej po prawej zarośnięty teren zamkowy.
Współrzędne geograficzne:
Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps
format D (stopnie): N50.56657591806°, E23.56551189817°
format DM (stopnie, minuty): 50° 33.9945550836'N, 23° 33.9307138902'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 33' 59.67''N, 23° 33' 55.84''E
Bibliografia
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce
Pawłowski Artur - Roztocze
Obeliski bramne na przedwojennym zdjęciu
Fotogaleria
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Moja książka pt:"Wożuczyn" (wyd.2013)jest już w większych bibliotekach Polski(KUL, UMCS, Wrocław, Biblioteka Narodowa.
Bardzo proszę nie oczerniąc mnie tu na forum, na to śą paragrafy w prawie polskim.Skoro tylu znawców Wożucyzna (co czytam powyżej), to dlaczego nikt poza mną (od 20 lat) nie bada i nie publikuje własnie o Wożucyznie i okolicy? Obrażać każdy potrafi,
ale cos zrobić dla potomnych to juz nie...
polecam stronę www.wożuczyn.pl oraz konto na fb Stowarzyszenie Miłosników Wożuczyna i Okolic.
(c) 2001-2022 bd - Kontakt - Polityka Prywatności Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).