Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Zator (woj. małopolskie) - Zamek książęcy przebudowany w neogotycki pałac

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
Średnia ocena: 3.4 na 5. Głosów: 74 3.5 stars
           
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
Średnia ocena: 3.3 na 5. Głosów: 60 3.5 stars
           
 


Opis i stan obecny


Zamek zatorski stoi nad stromym stokiem nad rzeką Skawa, w centrum miasta. Jest on całkowicie zachowany, choć w postaci neogotyckiego pałacu. Elementy obronne nie są widoczne, zanikały one zresztą już w XVI w., wraz z miejskimi fortyfikacjami. Budowla ma kształt prostokąta o trzech kondygnacjach z wysuniętą na zewnątrz w formie ryzalitu wieżą. Jest ona wyższa o jedną kondygnację od reszty budynku. Ta część jest najstarsza i pochodzi z pierwotnego zamku gotyckiego. Przy obu krótszych bokach stoją przybudówki, od południa loggia, od północy budynek gospodarczy. Wejście znajduje się od zachodu. O neogotyckim charakterze świadczą blanki na wieży i bramie, portal wejściowy oraz dekoracje przy gzymsie i oknach. Przy zamku stoi także neogotycka oficyna. Wnętrza posiadają cenne malowidła i sztukaterie w stylu pompejańskim wykonane przez Włocha Liattiego i jego pomocnika Kajetana Golińskiego. Do niedawna, do zwiedzania udostępnione były 4 sale na parterze: złota, myśliwska, paprociowa i bluszczowa, a resztę użytkował Rybacki Zakład Doświadczalny. Uwagę zwracają w tych salach piękne sklepienia, które jakimś cudem nie zostały podczas wojny zniszczone przez babarzyńców zza naszej zachodniej granicy. W sali złotej natrafiono nawet na ślady 14-karatowego złota. Z bogatego wyposażenia zamku Zator zachowały się tylko marmurowe kominki i również marmurowa płyta z napisem tureckim odnoszącym się do budowy meczetu w 1716 r. z fundacji wielkiego wezyra Alego Paszy znaleziona we wsi Dworki.
Obecnie Rybacki Zakład Doświadczaln wyprowadził się z zamku i nie ma już do niego wejścia.

AltualizacjaZamek odzyskali spadkobiercy dawnych właścicieli - Potockich. Gmina dzierżawi jednak park, który można odwiedzić. Sam zamek będzie przeznaczony na cele turystyczne, edukacyjne i konferencyjne. Znajdą się w nim ekspozycje poświęcone dziejom zabytku, restauracja, kawiarnia.
Na początku 2022 r. ogłoszono sensację - w pobliżu obecnego zamku, na skarpie nad rzeką Skawą odkryto zarys warowni średniowiecznej. Mury mają zostać przebadane i jeśli znajdą się środki, wyeksponowane dla zwiedzających.

Rekonstrukcja lub stary widok zamku zator
Zamek w Zatorze na zdjęciu z 1914 r. Ze zbiorów Mieczysława Orłowicza



Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Zamek wzniesiono w połowie XV w. z inicjatywy księcia zatorskiego Wacława. Prawdopodobnie wcześniej na jego miejscu znajdował się warowny gród. Dookoła, podobnie jak dziś, istniały już stawy rybne otoczone siecią kanałów i grobli.
ozdoba
Bogate wyposażenie
Słynne było wyposażenie zamku zatorskiego w XIX w. Potoccy sprowadzili tu bowiem wiele wspaniałych dzieł sztuki i pamiątek narodowych. Wymienia się m.in. arcydzieła rzeźby, stare zbroje, posążki egipskie i greckie, mozaiki, marmury, stylowe meble, srebrną tacę królowej Bony, pozłacane sztućce Napoleona, róg myśliwski z kości słoniowej króla Augusta II, siodła królów Sobieskiego i Batorego, pas do ładownicy księcia Poniatowskiego, grot od sztandaru Stanisława Augusta, część apteczki Augusta III. Na pierwszym piętrze ówczesnego zamku urządzono galerię i bibliotekę. W galerii podziwiać można było m.in. obrazy Leonardo da Vinci, Bacciarellego, weneckiego malarza Bernarda Canaletto, hiszpańskiego mistrza Francisco Zurbarana, flamandzkiego klasyka Mirwelta, nadwornego malarza Filipa IV - Diego de Silva Velazqueza. Obraz da Vinci chciała odkupić w XVIII w. galeria we Florencji za astronomiczną kwotę 100 tys franków, jednak dzieło pozostało nad Skawą. Niestety kolekcja została wywieziona przez Niemców w 1939 r. Wcześniej jednak potomkowie Maurycego Potockiego zdążyli przenieść jakąś jej część do swojego majątku w Jabłonnie.

punktor 1445 r. - powstało Księstwo Zatorskie. Pierwszym księciem został Wacław, który rozbudował miasto i fortyfikacje. Przystąpił też do budowy zamku. Koszt wyniósł 9600 groszy praskich, a każdy poddany został zobowiązany do odpracowania dwóch dni w tygodniu przy budowie rezydencji książęcej
punktor 1474 r. - księstwo zatorskie zostało podzielone między 4 synów Wacława. Pomieszczenia zamku również zostały podzielone pomiędzy braci. Na parterze zamku znajdowała się wtedy wielka kuchnia. Na piętrze 4 duże izby i 3 większe komnaty oraz kilka mniejszych po bokach. Na drugim piętrze wielka sala reprezentacyjna i 4 komnaty
punktor 29.07.1494 r. - zawarta została umowa między księciem zatorskim Januszem a królem Janem Olbrachtem. Księstwo zostało sprzedane Państwu Polskiemu za 8 tys. florenów, ale przejęte miało zostać dopiero po śmierci Janusza
punktor 1513 r. - podczas sporu o stawy rybne książę Janusz został zamordowany przez kasztelana Wawrzyńca Myszkowskiego z pobliskich Spytkowic. Na mocy edyktu królewskiego księstwo wcielono do Polski, a dokładnie do woj. krakowskiego. Starosta Andrzej Kościelecki zajął zamek i odebrał przysięgę od Zatorzan
punktor 1550 r. - starostą zatorskim został innowierca Mikołaj Myszkowski. Warownia stała się centrum reformacji, zniszczono wtedy katolicką kaplicę zamkową
punktor 1564 r. - na sejmie walnym nastąpiło oficjalne włączenie księstwa i warowni do Polski. Do majątku zamkowego należały wówczas dwa młyny, chmielnik, dwa ogrody i kilka stawów.
punktor XVI w. - zamek został przebudowany w stylu renesansowym, ale nie wiadomo dokładnie w której cześci tego wieku miało to miejsce. Powstał też wtedy piękny tarasowy ogród
punktor XVII w. - w czasie wojen ze Szwedami, warownia w Zatorze bardzo ucierpiała i nie nadawała się do zamieszkiwania
punktor pocz. XVIII w. - starostą zatorskim został Piotr Dunin herbu Łabędź
punktor 1744 r. - ówczesny inwentarz wskazuje na zły stan zamku
punktor 1765 r. - kolejne inwentarze mówiły, iż stan zamku znacznie się polepszył. Starostą był wtedy Fryderyk Piotr Dunin, syn Piotra
punktor 1772 r. - po rozbiorze Polski zamek w Zatorze przejęli Austriacy
punktor 1778 r. - Fryderyk Piotr Dunin odkupił od rządu austriackiego dobra zatorskie wraz zamkiem. Dokonał jego remontu i przebudowy na wygodną rezydencję. Następnie obiekt przechodził w ręce Poniatowskich, Tyszkiewiczów herbu Leliwa, Wąsowiczów herbu Gozdawa i Potockich herbu Pilawa

Rekonstrukcja lub stary widok zamku zator
Zamek Zator na litografii Napoleona Ordy z 1880 r.

punktor 1805 r. - Anna Potocka podarowała dobra zatorskie byłemu mężowi Aleksander hr Potockiemu
punktor 1836 r. - wielka przebudowa zamku w pałac neogotycki pod kierunkiem włoskiego architekta Franciszka Marię Lanciego i Parysa Filippiego. Powstała wtedy ryzalitowa wieża bramna z 4 nadwieszonymi wieżyczkami, brama wjazdowa z blankami, wnętrza ozdobiono sztukateriami i pięknymi kominkami. Na zewnątrz powstały przybudówki i przekomponowany z ogrodów park krajobrazowy
punktor 1845 r. - po śmierci Aleksandra, właścicielem zamku Zator został jego syn Maurycy Potocki, oficer powstania styczniowego i kawaler orderu Virtuti Militari
punktor 1939 r. - budowlę zajął i obrabował Wehrmacht. Stał się on obozem dla kolonistów niemieckich z Wołynia i Besarabii, którzy zajmowali polskie gospodarstwa
punktor 1945 r. - po wojnie zabytek był ruiną. Składowano w nim zboże i inne towary, zamieniono go też na koszary
punktor 1951 r. - dalszemu zniszczeniu obiektu zapobiegło przekazanie zamku Instytutowi Zootechniki z Krakowa. 10 lat później przeprowadzono remont i odbudowę obiektu pod kierunkiem Józefa Dutkiewicza. Przywrócono wygląd zamku z 1836 r.
punktor 1973 r. - odremontowano wnętrza i udostępniono do zwiedzania 4 sale. Odbywał się w nich m.in. cykl koncertów "Od Vivaldiego do Bartoka"
punktor Następnie zamek przekazano Rybackiemu Zakładowi Doświadczalnemu z Olsztyna
punktor 2005 r. - Zakład opuścił popadający w ruinę zamek, który został opuszczony na stałe. Wladze gminne szukały inwestorów, ale ostatecznie nikt się nie zdycydował na zakup zabytku
punktor 2013 r. - decyzją wojewody małopolskiego J. Millera zamek został oddany spadkobiercom dawnych właścicieli: Adama Potockiego i Marii Teresy z Potockich Bnińskiej
punktor 2015 r. - spadkobiercy utworzyli "Fundację Zamek w Zatorze", która ma przywrócić mu dawną świetność
punktor 2019 r. - rozpoczęto remont zamku, po zakończeniu którego stanie się on ponownie atrakcją turystyczną. Prace potrwają do 2023 roku
punktor 2021 r. - po wydzierżawieniu przez Gminę parku zamkowego na 15 lat został on otwarty dla odwiedzających. Park ma 4 ha i przejdzie wkrótce rewitalizację. Wykonane zostaną alejki z ławkami i oświetleniem, zasadzone zostaną nowe drzewa i krzewy.
punktor 2022 r. - na skarpie nad Skawą, kilkadziesiąt metrów od zamku natrafiono na średniowieczne mury o grubości 110 cm. Są wykonane z piaskowca na zaprawie wapiennej i mają kolisty kształt. Jest to z pewnością pierwotny zamek zatorski. Odkrycia dokonał dr Krzysztof Tunia z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN Ośrodka Archeologii Gór i Wyżyn w Krakowie, nadzorujący prace remontowe w zamku.


Rekonstrukcja lub stary widok zamku zator
Widok ogólny zamku w Zatorze. Rycina wg L . Chodźko "la Pologne historique..." 1836-37


Informacje praktyczne


KONTAKT
punktor brak

CZAS
punktor Parking miejski jest tuż obok zamku. Oglądnięcie z zewnatrz i kilku zabytkowych sal trwało około 20 min. Aktualnie wszystko się zmienia

WSTĘP
punktor Trwają prace remontowe, wstęp będzie możliwy prawdopodobnie w 2023 r. Można zwiedzać tylko park.


Położenie i dojazd


Zachodnia cześć woj. małopolskiego. 14 km na wschód od Oświęcimia, 13 km na północ od Wadowic. Zobacz na mapie.
Zamek stoi w samym rynku koło kościoła. Tam też jest parking dla samochodów.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N49.996036°, E19.439802°
format DM (stopnie, minuty):   49° 59.76216'N, 19° 26.38812'E 
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   49° 59' 45.73''N, 19° 26' 23.29''E 



Bibliografia



punktor Guerquin Bohdan - Zamki w Polsce
punktor Jurasz Tomasz - Zamki i ich tajemnice
punktor Kaczyńscy Izabela i Tomasz - Polska - najciekawsze zamki
punktor Kajzer Leszek, Kołodziejski Stanisław, Salm Jan - Leksykon zamków w Polsce
punktor Kornecki Marian - Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej
punktor Rogiński Ryszard - Zamki i twierdze w Polsce - historia i legendy
punktor Stępińska Krystyna - Pałace i zamki w Polsce - dawniej i dziś

Fotogaleria


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Zator - Zamek jesienią Zator - Zamek
Zdjęcia wykonane: jesienią 2004

Zator - Neogotycka brama z blankami Zator - Zamek zimą Zator - Wieża Zator - Tył zamku Zator - Oficyna neogotycka przy bramie Zator - Tył zamku i kościół z XIV w. w tle Zator - Wejście do zamku Zator - Dobudówka po stronie południowej - loggia Zator - Dekoracja nad oknem  z herbem Pilawa Zator - Detale architektoniczne Zator - Widok z ulicy Zator - Sala Złota Zator - Sala Myśliwska Zator - Kościół z XIV w., tuż obok zamku
Zdjęcia wykonane: zimą 2002/2003


Materiały wideo


Zamek Potockich w Zatorze z wnętrzami w 4K



Noclegi


punktor Zator - Ośrodek Rekreacyjny OUTM Katowice, ul. Parkowa 6, tel. (033) 841 24 78
punktor Zator - Ośrodek Wypoczynkowy KWK Janina, tel. (033) 841 22 61
punktor Wadowice - Hotel "Marten" , Klecza Dolna 11a, tel. (033) 823 27 60
punktor Wadowice - Ośrodek Wojskowy, ul. Wojska Polskiego 17, tel. (033) 823 38 17

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Zamek w Zatorze       Autor:  Barbara       Data:  2022-02-16 09:47:41
    Nie mówiono tego w artykule, ale w latach 60-tych oczywiście ubiegłego wieku na zamku w Zatorze była porodówka. Wielu z moich znajomych jest w pewien sposób nawet dumna z tego że urodzili się w zamku. Nie jestem w stanie dokładnie powiedzieć w których latach to było, ale po wybudowaniu ośrodka zdrowia w Zatorze sale porodowe zostały tam przeniesione.
  • Re: Troche wspomnien o Zatorze       Autor:  jo      Data:  2011-12-26 21:13:47
    nie ma już folwarku, w tym zabytkowym miejscu powstała Biedronka
  • Re: Zamek w Zatorze       Autor:  ania z opola       Data:  2011-11-06 13:28:43
    pamietam jak bawilam sie w ksiezniczke w zamku i podziwialam akwarium ze szczupakami





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2022 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.