Zator

Zamek książęcy przebudowany w neogotycki pałac

Zamek wzniesiono w połowie XV w. z inicjatywy księcia zatorskiego Wacława. Prawdopodobnie wcześniej na jego miejscu znajdował się warowny gród. Dookoła, podobnie jak dziś, istniały już stawy rybne otoczone siecią kanałów i grobli.

Bogate wyposażenie Słynne było wyposażenie zamku zatorskiego w XIX w. Potoccy sprowadzili tu bowiem wiele wspaniałych dzieł sztuki i pamiątek narodowych. Wymienia się m.in. arcydzieła rzeźby, stare zbroje, posążki egipskie i greckie, mozaiki, marmury, stylowe meble, srebrną tacę królowej Bony, pozłacane sztućce Napoleona, róg myśliwski z kości słoniowej króla Augusta II, siodła królów Sobieskiego i Batorego, pas do ładownicy księcia Poniatowskiego, grot od sztandaru Stanisława Augusta, część apteczki Augusta III. Na pierwszym piętrze ówczesnego zamku urządzono galerię i bibliotekę. W galerii podziwiać można było m.in. obrazy Leonardo da Vinci, Bacciarellego, weneckiego malarza Bernarda Canaletto, hiszpańskiego mistrza Francisco Zurbarana, flamandzkiego klasyka Mirwelta, nadwornego malarza Filipa IV - Diego de Silva Velazqueza. Obraz da Vinci chciała odkupić w XVIII w. galeria we Florencji za astronomiczną kwotę 100 tys franków, jednak dzieło pozostało nad Skawą. Niestety kolekcja została wywieziona przez Niemców w 1939 r. Wcześniej jednak potomkowie Maurycego Potockiego zdążyli przenieść jakąś jej część do swojego majątku w Jabłonnie.

1445 r. - powstało Księstwo Zatorskie. Pierwszym księciem został Wacław, który rozbudował miasto i fortyfikacje. Przystąpił też do budowy zamku. Koszt wyniósł 9600 groszy praskich, a każdy poddany został zobowiązany do odpracowania dwóch dni w tygodniu przy budowie rezydencji książęcej
1474 r. - księstwo zatorskie zostało podzielone między 4 synów Wacława. Pomieszczenia zamku również zostały podzielone pomiędzy braci. Na parterze zamku znajdowała się wtedy wielka kuchnia. Na piętrze 4 duże izby i 3 większe komnaty oraz kilka mniejszych po bokach. Na drugim piętrze wielka sala reprezentacyjna i 4 komnaty
29.07.1494 r. - zawarta została umowa między księciem zatorskim Januszem a królem Janem Olbrachtem. Księstwo zostało sprzedane Państwu Polskiemu za 8 tys. florenów, ale przejęte miało zostać dopiero po śmierci Janusza
1513 r. - podczas sporu o stawy rybne książę Janusz został zamordowany przez kasztelana Wawrzyńca Myszkowskiego z pobliskich Spytkowic. Na mocy edyktu królewskiego księstwo wcielono do Polski, a dokładnie do woj. krakowskiego. Starosta Andrzej Kościelecki zajął zamek i odebrał przysięgę od Zatorzan
1550 r. - starostą zatorskim został innowierca Mikołaj Myszkowski. Warownia stała się centrum reformacji, zniszczono wtedy katolicką kaplicę zamkową
1564 r. - na sejmie walnym nastąpiło oficjalne włączenie księstwa i warowni do Polski. Do majątku zamkowego należały wówczas dwa młyny, chmielnik, dwa ogrody i kilka stawów.
XVI w. - zamek został przebudowany w stylu renesansowym, ale nie wiadomo dokładnie w której cześci tego wieku miało to miejsce. Powstał też wtedy piękny tarasowy ogród
XVII w. - w czasie wojen ze Szwedami, warownia w Zatorze bardzo ucierpiała i nie nadawała się do zamieszkiwania
pocz. XVIII w. - starostą zatorskim został Piotr Dunin herbu Łabędź
1744 r. - ówczesny inwentarz wskazuje na zły stan zamku
1765 r. - kolejne inwentarze mówiły, iż stan zamku znacznie się polepszył. Starostą był wtedy Fryderyk Piotr Dunin, syn Piotra
1772 r. - po rozbiorze Polski zamek w Zatorze przejęli Austriacy
1778 r. - Fryderyk Piotr Dunin odkupił od rządu austriackiego dobra zatorskie wraz zamkiem. Dokonał jego remontu i przebudowy na wygodną rezydencję. Następnie obiekt przechodził w ręce Poniatowskich, Tyszkiewiczów herbu Leliwa, Wąsowiczów herbu Gozdawa i Potockich herbu Pilawa
1805 r. - Anna Potocka podarowała dobra zatorskie byłemu mężowi Aleksander hr Potockiemu
1836 r. - wielka przebudowa zamku w pałac neogotycki pod kierunkiem włoskiego architekta Franciszka Marię Lanciego i Parysa Filippiego. Powstała wtedy ryzalitowa wieża bramna z 4 nadwieszonymi wieżyczkami, brama wjazdowa z blankami, wnętrza ozdobiono sztukateriami i pięknymi kominkami. Na zewnątrz powstały przybudówki i przekomponowany z ogrodów park krajobrazowy
1845 r. - po śmierci Aleksandra, właścicielem zamku Zator został jego syn Maurycy Potocki, oficer powstania styczniowego i kawaler orderu Virtuti Militari
1939 r. - budowlę zajął i obrabował Wehrmacht. Stał się on obozem dla kolonistów niemieckich z Wołynia i Besarabii, którzy zajmowali polskie gospodarstwa
1945 r. - po wojnie zabytek był ruiną. Składowano w nim zboże i inne towary, zamieniono go też na koszary
1951 r. - dalszemu zniszczeniu obiektu zapobiegło przekazanie zamku Instytutowi Zootechniki z Krakowa. 10 lat później przeprowadzono remont i odbudowę obiektu pod kierunkiem Józefa Dutkiewicza. Przywrócono wygląd zamku z 1836 r.
1973 r. - odremontowano wnętrza i udostępniono do zwiedzania 4 sale. Odbywał się w nich m.in. cykl koncertów "Od Vivaldiego do Bartoka"
Następnie zamek przekazano Rybackiemu Zakładowi Doświadczalnemu z Olsztyna
2005 r. - Zakład opuścił popadający w ruinę zamek, który został opuszczony na stałe. Wladze gminne szukały inwestorów, ale ostatecznie nikt się nie zdycydował na zakup zabytku
2013 r. - decyzją wojewody małopolskiego J. Millera zamek został oddany spadkobiercom dawnych właścicieli: Adama Potockiego i Marii Teresy z Potockich Bnińskiej
2015 r. - spadkobiercy utworzyli "Fundację Zamek w Zatorze", która ma przywrócić mu dawną świetność
2019 r. - rozpoczęto remont zamku, po zakończeniu którego stanie się on ponownie atrakcją turystyczną. Prace potrwają do 2023 roku
2021 r. - po wydzierżawieniu przez Gminę parku zamkowego na 15 lat został on otwarty dla odwiedzających. Park ma 4 ha i przejdzie wkrótce rewitalizację. Wykonane zostaną alejki z ławkami i oświetleniem, zasadzone zostaną nowe drzewa i krzewy.
2022 r. - na skarpie nad Skawą, kilkadziesiąt metrów od zamku natrafiono na średniowieczne mury o grubości 110 cm. Są wykonane z piaskowca na zaprawie wapiennej i mają kolisty kształt. Jest to z pewnością pierwotny zamek zatorski. Odkrycia dokonał dr Krzysztof Tunia z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN Ośrodka Archeologii Gór i Wyżyn w Krakowie, nadzorujący prace remontowe w zamku.


KONTAKT
brak

CZAS
Parking miejski jest tuż obok zamku. Oglądnięcie z zewnatrz i kilku zabytkowych sal trwało około 20 min. Aktualnie wszystko się zmienia

WSTĘP
Trwają prace remontowe, wstęp będzie możliwy prawdopodobnie w 2023 r. Można zwiedzać tylko park.


Zachodnia cześć woj. małopolskiego. 14 km na wschód od Oświęcimia, 13 km na północ od Wadowic. Zobacz na mapie.
Zamek stoi w samym rynku koło kościoła. Tam też jest parking dla samochodów.


Współrzędne geograficzne: