Woj. opolskie / Pow. brzeski / Gm. Grodków

Żelazna
Średniowieczny gródek rycerski

Frontowe zdjęcie zamku Żelazna




Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Żelazna (woj. opolskie) - Średniowieczny gródek rycerski (zniszczony)

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
Średnia ocena: 1.4 na 5. Głosów: 12 1.5 stars
           
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
Średnia ocena: 3.0 na 5. Głosów: 8 3 stars
           
 


Opis i stan obecny


Żelazna leży na płaskim terenie nizinnym w lewobrzeżnej części dorzecza Nysy Kłodzkiej, w odległości 3 km na zachód od tej rzeki. W centralnym punkcie miejscowości, przy skrzyżowaniu głównej drogi przez wieś z drogą do Głębocka, Niemodlina i Opola, wznosi się zabytkowy kościół parafialny p.w. św. Jadwigi. W jego sąsiedztwie zachował się dawny zespół folwarczny z pozostałościami rycerskiej siedziby obronnej.
W skład folwarku wchodzi m. in. barokowo-klasycystyczny spichlerz z drugiej połowy XVIII w., murowany z cegły (otynkowany), dwukondygnacyjny z podpiwniczeniem. Spichlerz ten posiada wejście w obramieniu uszatym z kluczem, ponad którym widnieje owalny medalion stiukowy w obramieniu cęgowym i muszlowym. Przy wjeździe na dawny folwark, przy południowo-wschodnim narożniku sadzawki, stoi kamienna figura Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z pierwszej połowy XIX w. Pozostałością rycerskiej siedziby obronnej w Żelaznej było grodzisko stożkowate na planie owalnym, otoczone wałem i fosą. Niestety, w XIX w. grodzisko to uległo zniszczeniu. Przetrwały jedynie relikty fosy w formie prostokątnej sadzawki wydłużonej w kierunku północ-południe. Sadzawka, obecnie w większości pozbawiona wody, jest usytuowana po wschodniej (zewnętrznej) stronie dawnych zabudowań folwarcznych, przy wjeździe, w odległości około 150 ma na południowy zachód od kościoła i około 75 m na zachód od drogi do Kopic. Była to warownia typu nizinnego, usytuowana na terenie pociętym korytami cieków wodnych, przepływających jeszcze obecnie przez Żelazną. Badania archeologiczne potwierdziły średniowieczne pochodzenie obiektu, znaleziono m.in. ułamki naczyń toczonych, cienkościennych, barwy szarej.

ozdoba
Pomyłka w literaturze
Przypadkowe podobieństwo nazw miejscowych sprawiło, że w pierwszej połowie XIX w. niemiecki historyk Gustaw Adolph Stenzel utożsamił Żelazną z wzmiankowanym w źródłach historycznych zamkiem Meristow. Na bezzasadność tego utożsamienia wskazywał już w 1889 r. Herrmann Markgraf, a w 1890 r. Oskar Vug wskazał na grodzisko w Osieku Grodkowskim jako faktyczną pozostałość zamku Meristow. Niestety, błędne utożsamienie Meristow = Żelazna (Märzdorf) jest uporczywie powielane również w nowszej literaturze historycznej i kastelologicznej.


Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Żelazna jest starą wsią o wczesnośredniowiecznych, słowiańskich korzeniach osadniczych, na które wskazuje znana od początku XIV w. polska nazwa miejscowości. Nazwa ta, odnotowana po raz pierwszy w postaci Selasna, jest nazwą typu topograficznego, nawiązującą do usytuowania wsi na podmokłym pierwotnie terenie, obfitującym w rudę darniową, którą zapewne w okresie średniowiecza eksploatowano dla celów produkcyjnych.
W pochodzącym z początku XIV w. Rejestrze wrocławskim, stanowiącym część Księgi uposażeń biskupstwa wrocławskiego wymieniono Żelazną jako wieś w okręgu grodkowskim. W dokumencie tym przytoczono obok siebie polską i łacińską nazwę miejscowości: Selasna vel Martini villa. Ostatnia z wymienionych nazw, o znaczeniu "Marcinowa wieś", powstała w związku z przeniesieniem Żelaznej na prawo niemieckie. Pochodzi ona zapewne od imienia zasadźcy i pierwszego sołtysa Żelaznej jako wsi na prawie niemieckim. Dokładnym odpowiednikiem semantycznym tej nazwy jest niemiecka nazwa miejscowości, odnotowana w 1487 r. w formie Mertensdorff i przekształcona w późniejszych czasach do postaci Märzdorf. Z owym Marcinem łączyć można budowę siedziby obronnej, która zgodnie z wynikami badań archeologicznych funkcjonowała w okresie XIV-XV wiek.
Od 1344 r. Żelazna wchodziła w skład świeckich posiadłości biskupstwa wrocławskiego, stanowiących lenno Korony Czeskiej z ośrodkiem w Grodkowie (od 1383 r. księstwo grodkowskie). W pochodzącym przypuszczalnie z pierwszych lat tego okresu rejestrze dóbr i miejscowości ziemi grodkowskiej, wymieniono Żelazną ze wszystkimi przynależnościami (Martini villa cum omnibus suis utilitatis) jako wieś związaną z zamkiem w Głębocku (castrum Tyfenze). Wywodzące się z tych czasów związki Żelaznej z Głębockiem przetrwały aż do 1820 r., kiedy to dopiero rozdzielono administracyjnie obie miejscowości.
Zniszczenie fortalicjum rycerskiego nastąpiło w XV wieku. Nowej umocnionej rezydencji nie wzniesiono, w miejscu tym powstał później folwark. Od XVI wieku właścicielami Żelaznej byli Dreskowie. Po przedstawicielach tej rodziny pozostały cztery płaskorzeźbione nagrobki renesansowe w kościele św. Michała i NMP w niedalekim Grodkowie. W 1644 r. nabył Żelazną wraz z Głębockiem Eustachy Krause. W 1845 r. właścicielem miejscowych dóbr był Fedor hrabia von Franken-Sierstorpf, do którego należały również pobliskie Kopice oraz Głębocko. We wsi istniały wtedy 2 folwarki, drugi wraz z leśniczówką znajdował się na terenie przysiółka Breitenstück (dzisiejsza Dębina).


Informacje praktyczne


KONTAKT
punktor wolny

CZAS
punktor Oglądnięcie zajmuje ok. 5 min.

WSTĘP
punktor Wolny

Położenie i dojazd


Centralno zachodnia część woj. opolskiego. 5 km na południowy wschód od Grodkowa, 18 km na zachód od Niemodlina. Zobacz na mapie.
Pozostałości zameczku rycerskiego leżą ok 150 metrów na południowy zachód od kościoła, po prawej (zachodniej) stronie drogi do Kopic.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N50.68333031107°, E17.45241039381°
format DM (stopnie, minuty):   50° 40.9998186642'N, 17° 27.1446236286'E 
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   50° 40' 59.99''N, 17° 27' 08.68''E 



Fotogaleria


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Żelazna - Spichlerz i zniszczone grodzisko



Noclegi



Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Nasza Żelazna       Autor:  Kodi      Data:  2013-02-04 01:53:13
    Ja pochodze z Żelaznej wychowalem sie tam i spedzilem dzieciństwo,obecnie mieszkam daleko od tych rodzinnych stron ale czesto powracam myslami do tych stron.Mysle ze ludzie któzy tam mieszkaja nie zdaja sobie sprawy jakie maja szczescie w jakim pieknym miejscu mieszkaja,mam nadzieje ze z czasem bedzie sie ta miejscowosc rozwijac i rozbudowywac .A tak sómujac to mam nadzieje ze kiedys wróce tu na starosc....
  • Włascicieleeeee       Autor:  maciej      Data:  2012-04-11 08:27:36
    właściciele stawku są!oni uważają że wszystko należy do nich nie tylko spichlerz ale i cała żelazna hehe
  • Re: Żelazna to pękna wieś       Autor:  Jacek      Data:  2011-02-01 21:40:25
    Oczywiście, sentymentalna - urodziłem się w niej





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2022 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.