ZamkoMania - Polskie zamki i dwory obronne (zamkomania.pl)   | ||||||||||||||||||||
Możesz ocenić: Żelazna (woj. opolskie) - Średniowieczny gródek rycerski (zniszczony)
Żelazna leży na płaskim terenie nizinnym w lewobrzeżnej części dorzecza Nysy
Kłodzkiej, w odległości 3 km na zachód od tej rzeki. W centralnym
punkcie miejscowości, przy skrzyżowaniu głównej drogi przez wieś z drogą do Głębocka,
Niemodlina i Opola, wznosi się zabytkowy kościół parafialny p.w. św. Jadwigi. W jego sąsiedztwie zachował się dawny zespół folwarczny z pozostałościami rycerskiej siedziby obronnej.
W skład folwarku wchodzi m. in. barokowo-klasycystyczny spichlerz z drugiej połowy XVIII w., murowany z cegły (otynkowany), dwukondygnacyjny z podpiwniczeniem. Spichlerz ten posiada wejście w obramieniu uszatym z kluczem, ponad którym widnieje owalny medalion stiukowy w obramieniu cęgowym i muszlowym. Przy wjeździe na dawny folwark, przy południowo-wschodnim narożniku sadzawki, stoi kamienna figura Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej z pierwszej połowy XIX w. Pozostałością rycerskiej siedziby obronnej w Żelaznej było grodzisko stożkowate na planie owalnym, otoczone wałem i fosą. Niestety, w XIX w. grodzisko to uległo zniszczeniu. Przetrwały jedynie relikty fosy w formie prostokątnej sadzawki wydłużonej w kierunku północ-południe. Sadzawka, obecnie w większości pozbawiona wody, jest usytuowana po wschodniej (zewnętrznej) stronie dawnych zabudowań folwarcznych, przy wjeździe, w odległości około 150 ma na południowy zachód od kościoła i około 75 m na zachód od drogi do Kopic. Była to warownia typu nizinnego, usytuowana na terenie pociętym korytami cieków wodnych, przepływających jeszcze obecnie przez Żelazną. Badania archeologiczne potwierdziły średniowieczne pochodzenie obiektu, znaleziono m.in. ułamki naczyń toczonych, cienkościennych, barwy szarej.
 XIX-wieczna mapa z zespołem folwarcznym w Żelaznej. Widać fosę i spichlerz jak dziś, ale budynków gospodarczych jest znacznie więcej. Grodzisko nie jest oznaczone.
Żelazna jest starą wsią o wczesnośredniowiecznych, słowiańskich korzeniach
osadniczych, na które wskazuje znana od początku XIV w. polska nazwa miejscowości.
Nazwa ta, odnotowana po raz pierwszy w postaci Selasna, jest nazwą typu topograficznego,
nawiązującą do usytuowania wsi na podmokłym pierwotnie terenie, obfitującym w rudę
darniową, którą zapewne w okresie średniowiecza eksploatowano dla celów produkcyjnych.
W pochodzącym z początku XIV w. Rejestrze wrocławskim, stanowiącym część Księgi uposażeń biskupstwa wrocławskiego wymieniono Żelazną jako wieś w okręgu grodkowskim. W dokumencie tym przytoczono obok siebie polską i łacińską nazwę miejscowości: Selasna vel Martini villa. Ostatnia z wymienionych nazw, o znaczeniu "Marcinowa wieś", powstała w związku z przeniesieniem Żelaznej na prawo niemieckie. Pochodzi ona zapewne od imienia zasadźcy i pierwszego sołtysa Żelaznej jako wsi na prawie niemieckim. Dokładnym odpowiednikiem semantycznym tej nazwy jest niemiecka nazwa miejscowości, odnotowana w 1487 r. w formie Mertensdorff i przekształcona w późniejszych czasach do postaci Märzdorf. Z owym Marcinem łączyć można budowę siedziby obronnej, która zgodnie z wynikami badań archeologicznych funkcjonowała w okresie XIV-XV wiek. Od 1344 r. Żelazna wchodziła w skład świeckich posiadłości biskupstwa wrocławskiego, stanowiących lenno Korony Czeskiej z ośrodkiem w Grodkowie (od 1383 r. księstwo grodkowskie). W pochodzącym przypuszczalnie z pierwszych lat tego okresu rejestrze dóbr i miejscowości ziemi grodkowskiej, wymieniono Żelazną ze wszystkimi przynależnościami (Martini villa cum omnibus suis utilitatis) jako wieś związaną z zamkiem w Głębocku (castrum Tyfenze). Wywodzące się z tych czasów związki Żelaznej z Głębockiem przetrwały aż do 1820 r., kiedy to dopiero rozdzielono administracyjnie obie miejscowości. Zniszczenie fortalicjum rycerskiego nastąpiło w XV wieku. Nowej umocnionej rezydencji nie wzniesiono, w miejscu tym powstał później folwark. Od XVI wieku właścicielami Żelaznej byli Dreskowie. Po przedstawicielach tej rodziny pozostały cztery płaskorzeźbione nagrobki renesansowe w kościele św. Michała i NMP w niedalekim Grodkowie. W 1644 r. nabył Żelazną wraz z Głębockiem Eustachy Krause. W 1845 r. właścicielem miejscowych dóbr był Fedor hrabia von Franken-Sierstorpf, do którego należały również pobliskie Kopice oraz Głębocko. We wsi istniały wtedy 2 folwarki, drugi wraz z leśniczówką znajdował się na terenie przysiółka Breitenstück (dzisiejsza Dębina).
ADRES I KONTAKT
 Spichlerz przy nieistniejącym grodzisku - Żelazna 16
CZAS Oglądnięcie terenu folwarcznego, na którym znajdowała się siedziba rycerska zajmuje ok. 15 minut.
WSTĘP Wolny.
Centralno zachodnia część woj. opolskiego. 5 km na południowy wschód od Grodkowa, 18 km na zachód od Niemodlina. Zobacz na mapie.
Pozostałości zameczku rycerskiego leżą ok 150 metrów na południowy zachód od kościoła, po prawej (zachodniej) stronie drogi do Kopic.  Współrzędne geograficzne: Otwórz w: Google Maps, Bing Maps, Openstreet Maps format D (stopnie): N50.68333031107°, E17.45241039381° format DM (stopnie, minuty): 50° 40.9998186642'N, 17° 27.1446236286'E format DMS (stopnie, minuty, sekundy): 50° 40' 59.99''N, 17° 27' 08.68''E
Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.
Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza. Ostatnie wpisy
 Powrót do strony startowej
(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów. |
Wykryto blokadę reklam :-(
ZamkoMania.pl to prywatny, niezależny serwis. Pozwalając na wyświetlenie paru nienarzucających się reklam wspierasz jego dalsze funkcjonowanie.
Dlatego prosimy o wyłączenie blokowania reklam na tej stronie (instrukcja jak to zrobić w: AdBlock, Adblock Plus, Ghostery, uBlock Origin).
Odśwież stronę