Złotoria

Średniowieczny zamek królewski

Zamek złotoryjski powstał prawdopodobnie w II połowie XIV wieku z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego. Niektórzy badacze, w tym B. Guerquin uważali, że wcześniej istniał w tym miejscu gród zakonu braci dobrzyńskich, ale badania źródeł dokonane m.in. przez L. Kajzera nie potwierdziły tego.
1363 r. - książę gniewkowski Władysław Biały zastawił swą dzielnicę ze Złotorią Kazimierzowi Wielkiemu. Przyjmuje się, że król rozpoczął wtedy budowę zamku, choć nie wykluczone, iż zrobił to na terytorium podległego mu księstwa jeszcze wcześniej
1373 r. - zamek na krótko zajął Władysław Biały pragnący objąć tron po śmierci Kazimierza Wielkiego, przy poparciu m.in. Janka z Czarnkowa - archidiakona gnieźnieńskiego i podkanclerzego koronnego, znanego kronikarza. Książę widząc mobilizację wojsk z rozkazu króla Ludwika Węgierskiego, poddał się bez walki i złożył mu hołd

Impreza w czasie oblężenia Niecodzienny przebieg miało oblężenie zamku Złotoria przez wojska krzyżackie wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena. Nakazał on rozstawić wielki stół u stóp warowni i suto zastawić, a następnie sprowadzić "niewiasty i dziewice z Torunia". Jedząc, pijąc i bawiąc się obserwował wraz z 12 dostojnikami zakonnymi jak jego wojsko zdobywa zamek i wycina jej załogę.

1375 r. - Władysław, który oczekiwał na zamku w Drezdenku na jakiś gest ze strony króla stracił cierpliwość i ponownie zajął zamek w Złotorii podstępem podczas dnia Wniebowzięcia NMP, kompletnie upiwszy wcześniej załogę warowni łącznie z dowódcą. Tym razem, rok później wojsko starosty wielkopolskiego siłą musiało odbierać mu zdobycz. Warownia broniła się dwa miesiące, po czym poddano ją staroście brzeskiemu Bartoszowi z Wezenborga. W walkach tych śmiertelną ranę odniósł wnuk Kazimierza Wielkiego - Kaźko Słupski (syn Elżbiety Kazimierzówny)
1379 - Ludwik Węgierski przekazał Złotorię popierającemu go księciu Władysławowi Opolczykowi, a ten 13 lat później zastawił ją wraz z przyległymi wsiami Krzyżakom za sumę 6632 florenów węgierskich i nigdy nie wykupił. Rok później zdradziecko dodał do tego całą ziemię dobrzyńską za 50 tys florenów, w ten sposób znaczny obszar został oderwany od Polski

Wymiana dokumentów traktatowych W 1411 roku doszło do podpisania tzw. Pierwszego Pokoju Toruńskiego między Rzeczpospolitą a Zakonem Krzyżackim. Uroczystego zaprzysiężenia i opieczętowania traktatu dokonał król Władysław Jagiełło i książę Witold, a następnie wielki mistrz zakonu krzyżackiego Henryk von Plauen. Do wymiany opieczętowanych dokumentów doszło w maju 1411 roku w Złotorii, tuż pod zamkiem.

1404 r. - po pokoju w Raciążku zamek w Złotorii powrócił do Polski
1409 r. - budowlę zdobyli, a następnie zniszczyli Krzyżacy pod dowództwem Ulricha von Jungingena
1411 r. - na mocy I pokoju toruńskiego Złotoria powróciła do Polski.
1420 r. - cesarz Zygmunt Luksemburski wydał wyrok rozjemczy między Polską a zakonem, wg którego Krzyżacy musieli zapłacić 25 tys. florenów na odbudowę zamku w Złotorii. Nigdy tego jednak nie zrobili
XV w. - nie jest jasne czy zamek został odbudowany, jednak z faktu istnienia funkcji burgrabiego złotoryjskiego można przypuszczac że tak. Prawdopodobnie kres warowni nastąpił po wojnie trzynastoletniej i II pokoju toruńskim w 1466 r. , gdy straciła strategiczne położenie, choć jeszcze w 1628 szlachta kujawska podkreślała na sejmiku jej militarne znaczenie
1765 i 1789 r. - ówczesne lustracje mówią o zamku w całkowitej ruinie
1777 r. - siedziba starostwa złotoryjskiego mieściła się już w Krobii Górnej
1807 r. podczas wojen napoleońskich ruiny złotoryjskie zostały zbombardowane
1890 r. - do Wisły osunęły się mury warowni od strony południowo - wschodniej

Kazimierz (Kaźko) IV Słupski Był synem Elżbiety - córki Kazimierza Wielkiego i Boguslawa V - księcia pomorskiego. Za młodu stracił matkę, ale wychowanie zapewnił mu polski monarcha na dworze w Krakowie. Szybko zresztą stał się jego ulubieńcem i w 1368 r. został adoptowany. W testamencie króla otrzymał ziemie: dobrzyńską, sieradzką i wałecką z 4 zamkami: Kruszwicą, Złotowem, Wałczem i Bydgoszczą (wbrew wielu publikacjom zapis nie obejmował części ziemi dobrzyńskiej ze Złotorią). Nie objął jednak tronu, ponieważ większym poparciem wśród możnowładztwa cieszył się Ludwik Węgierski. Również sędziowie królewscy rozstrzygający zgodność testamentu Kazimierza Wielkiego z polski prawem zakwestionowali jego fragmenty i wydali werdykt (niesprawiedliwy) na niekorzyść Kaźka. W końcu, po długich sporach otrzymał on część należnych mu ziem, ale tylko w lenno. Jako książę pomorski nie wsławił się niczym szczególnym, ponieważ większość życia spędził w Polsce, gdzie był niezwykle popularny. Wszystko za sprawą odwagi, prostolinijnego charakteru i szczodrości. Bez względu na własną sytuację, często bardzo ciężką dzielił się z innymi wszystkim co miał. Nie raz w tarapatach finansowych musiała ratować go siostra Elżbieta, która poślubiwszy cesarza dysponowała sporym majątkiem. Jednak nawet jej wsparcie, Kaźko potrafił rozdać wśród zaprzyjaźnionego rycerstwa i służby. Mimo że pokrzywdzony przez króla Ludwika poczuwał się do bycia mu wiernym i w chwilach zamętu zaprowadzał porządek na podległych mu terenach nadgranicznych. Tak było też w 1376 r., gdy nieuznający Ludwika Węgierskiego, piast kujawski Władysław Biały podstępnie zdobył po raz drugi zamek w Złotorii. Kaźko wyruszył u boku starosty wielkopolskiego Sędziwoja z Szubina walczyć z buntownikiem. Pod zamkiem został śmiertelnie raniony kamieniem w głowę. Zmarł w warowni bydgoskiej, a pochowano go w klasztorze cystersów w Byszewie. Niektórzy historycy uważają, że wykonanie testamentu Kazimierza Wielkiego i objęcie tronu przez jego wnuka znacznie zmieniłoby historię. Polska przyłączyłaby Pomorze Zachodnie, odcinając tym samym państwo krzyżackie od krajów Rzeszy, co dałoby nam dużą przewagę w przyszłości.