Zamek Graboszyce

Graboszyce
Szlachecki dwór obronny





Ocena zabytku


Możesz ocenić:
Graboszyce (woj. małopolskie) - Szlachecki dwór obronny

Ocena obecnej atrakcyjności obiektu
3.5 stars
Średnia ocena: 3.4 na 5. Głosów: 44

       
    
 
Ocena nastawienia do turystów na terenie obiektu
3.5 stars
Średnia ocena: 3.5 na 5. Głosów: 32

       
    
 


Opis i stan obecny


Mocno zrujnowany dwór obronny w Graboszycach stoi pośród drzew, tuż przy głównej drodze. Otoczony jest suchą fosą, w której znajdują się dwa wejścia do podziemnych korytarzy zawalonych w latach 60-tych. Wg badaczy fosa była sucha od początku. Obronność zapewniały niezachowane fortyfikacje ziemne oraz 4 niewielkie narożne bastiony.
Wjazd prowadził przez most, na którym pierwotnie znajdowało się 6 waz klasycystycznych i portal wejściowy. Jest też drugie wejście z tyłu, ale znacznie późniejsze. Niestety do środka nie można wejść. Obiekt jest otynkowany, ma dwie kondygnacje naziemne i dwie podziemne. Zbudowano go na planie prostokąta z dwoma ryzalitami (wysuniętymi częściami) na dłuższych bokach. Dwór ma bardzo surowy wygląd, poza wspomnianym portalem jedynie okna posiadają renesansowe obramowania. Dopiero wnętrza ukazują stylowy wystrój: różnego rodzaju sklepienia kolebkowe, zdobienia stiukowe, polichromie ścienne.
Przy dworze graboszyckim znajdował się park krajobrazowy, w którym później postawiono kilka budynków gospodarczych: spichlerz, rządcówka (zarządówka) itp. Dziś poza jednym są one kompletnie zrujnowane.
Po prawej stronie od wejścia widać zaczątki jakichś prac, przerwanych chyba przez zimę. Być może więc zameczek w Graboszycach nie jest jeszcze skazany na zagładę.

Aktualizacja. Dwór wygląda już całkiem inaczej. Jest po remoncie. Ściany zostały otynkowane i pomalowane na biało.



Plany i rekonstrukcje


Plan przyziemia dworu
Rzut przyziemia dworu w fazie I – rekonstrukcja - XV/XVI wiek oraz rzut parteru dworu w fazie II – rekonstrukcja - 1575 r.

Mapa Graboszyc z XVIII w.
Austriacka mapa z XVIII wieku z terenem dworskim w Graboszycach


Historia, wydarzenia

Powrót na górę strony

Obecny dwór obronny w Graboszycach postawił Dziwisz Brandys herbu Radwan ok. 1575 r., dworzaninem i sekretarz króla Zygmunta Augusta, a potem Henryka Walezego i Stefana Batorego.
Hipotezy, iż wcześniej stał tu mały gotycki zamek zostały w pewnym stopniu potwierdzone niedawno przez archeologów. Graboszyce są starą wsią, pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1253 r. jako własność klasztoru Benedyktynek ze Staniątek.
ozdoba
Henryka Ewa Ankwiczówna
Rekonstrukcja lub stary widok zamku graboszyce
Z dworem graboszyckim związana jest Henryka Ewa Ankwiczówna - wielka miłość Adama Mickiewicza. Poznali się w 1829 r. w Rzymie. Henryka, pochodząca z bogatej hrabiowskiej rodziny, przebywała w Italii z troski rodziców o jej stan zdrowia. Natomiast będący na emigracji Adam był już znanym poetą, otrzymał więc zaproszenie do salonu Ankwiczów, gdzie spotykali się ludzie sztuki i arystokraci. Podobno Henrietta (Henryka używała takiego imienia) i Adam zakochali sie w sobie od pierwszego spojrzenia. Rodzina Ankwiczów nie popierała jednak tego związku. Adam nie posiadał majątku i był zbyt nisko urodzony dla ich córki. Zaczęli go unikać i do wzajemnych spotkań zakochanych dochodziło rzadko. Mickiewicz wiedział, że ich związek nie ma szans i w końcu wiosną 1831 r. opuścił Rzym. Wtedy widzieli się po raz ostatni. Ankwiczowie wydali córkę za właściciela Graboszyc hrabiego Stanisława Sołtyka w 1836 r. i od tego czasu mieszkała ona w tutejszym dworze, wyremontowanym przez męża. Po jego śmierci, Henryka poślubiła hrabiego Kazimierza Kuczkowskiego i wyprowadziła się do Willi Decjusza w Krakowie. W 1848 r. Henryka i Adam nawiązali kontakt korespondencyjny, który trwał aż do śmierci poety w 1855 r. Uważa się, że postać Ewy Horeszkówny z "Pana Tadeusza" jest wzorowana na Henryce, podobnie jak Ewa z III części "Dziadów".
W 1402 r. wzmiankowany jest rycerz Świętosław z Graboszyc. W 1465 r. właścicielem wsi był rycerz Jan Strzesza herbu Jastrzębiec z Radoczy. 4 lata później Katarzyna z Graboszyc. W latach 1470-1480 Graboszyce należały do sędziego zatorskiego Jana Strzesza herbu Kiczka oraz Jana Rudzkiego herbu Pilawa. Końcem XV wieku w Graboszycach pojawiają się Brandysowie, ród przybyły do Polski z Czech. Badania wykazały, że mury piwnic dworu o grubości 120 cm pochodzą z 2. poł. XV lub 1. poł. XVI wieku. Były one prawdopodobnie murami przyziemia pierwotnej budowli, zbudowanej wyżej z drewna w konstrukcji szachulcowej. Dziwisz Brandys przysypał je zamieniając na piwnice i na nich wzniósł nowy dwór.
Początkowo dwór posiadał cechy renesansowe, w tym attykę, a obronę prócz fosy zapewniały strzelnice na parterze, ale jego dzisiejszy wygląd niewiele odbiega od pierwotnego. W 1626 r. Piotr Brandys (syn Dziwisza) sprzedał dwór Janowi Cichockiemu z Wojsławic. Musiał on ucierpieć podczas jakichś walk, bo stan określany jest jako zrujnowany. Potem należał do Porębskich, Gronowskich, Zakrzowskich i Russockich.
Około połowy XVIII w. za sprawą Russockich został przebudowany w stylu barokowym, m.in. wykonano wtedy dach łamany, usuwając attykę, zmieniono wystrój wnętrz. Kolejna zmiany miały miejsce w XIX w., kiedy właścicielem był hrabia Stanisław Sołtyk z Kurozwęk. Wykonano gruntowny remont, przebudowano klatkę schodową, nad fosą powstał nowy most, postawiono budynek rządcówki, obok innych budynków gospodarczych od strony południowej i wschodniej, założono park krajobrazy. W tym okresie obronny charakter budowli został zatarty. W 1850 r. właścicielem był Vinzenz Zwilling, potem baronowska rodzina Butfeldów
Od 1864 do 1945 roku roku właścicielami była rodzina Chrząszczów. Stan dworu został nadszarpnięty w czasie II wojny św., a majątek Chrząszczów skonfiskowany. Jednak ostatni właściciel Ludwik Chrząszcz mieszkał jeszcze do 1948 r. w budynku rządcówki. Potem zabytek był dewastowany. Jedyne co zrobiono w okresie PRL to położenie nowego dachu. Zarządzały nimi takie instytucje jak Nadleśnictwo Państwowe Andrychów, Gromadzka Rada Narodowa w Zatorze, która sprzedawała w zabytku nawozy sztuczne, Fabryka Samochodów Małolitrażowych w Tychach. W pewnym momencie władze gminne osiedliły we dworze cyganów, którzy rozpalali w środku ogniska i spalili wszystkie drewniane elementy jak zabytkowe parkiety, boazerie, drzwi, meble. Wycinali też zabytkowe drzewa z parku.
Podczas badań archeologicznych w 1976 r. odkryto fundamenty narożnych przybudówek. Uznano je za fundamenty pod alkierze. Późniejsze badania z XXI wieku wykonane przez S. Dryję i S. Sławińskiego wykazały jednak, że dwór nigdy nie miał alkierzy, a fundamenty są dziełami obronnymi w typie bastionów. Nie miały one połączenia z wnętrzem dworu i tylko jeden był podpiwniczony. Powstały one podczas budowy dworu w 1575 r. lub nieco później.
W 2002 r. całkowicie zrujnowany dwór został kupiony przez osobę prywatną. Po odbudowie zabytek miał mieścić wystawy, salę teatralną, konferencyjną oraz hotel. Po wykonaniu badań archeologicznych i prac przy dworze (w sumie kosztem 2 mln zł), właściciel nie wytrzymał zmagań z biurokracją i w 2014 r. odsprzedał obiekt tuż przed tym jak przyznano mu dofinansowanie. Przeprowadzono prace archeologiczne doprowadziły m.in. do okrycia od strony południowej fragmentu mostu z pierwszej połowy XIX w. Prace remontowe kontynuował więc nowy właściciel z pobliskiego ośrodka wypoczynkowego Karpik. W 2018 roku cały budynek został otynkowany i pomalowany, posiada nowy dach.

Litografia z dworem w XIX w.
Dwór Graboszyce na litografii z 1. połowy XIX wieku


Informacje praktyczne


ADRES I KONTAKT
punktorDwór renesansowy - ul. Wadowicka 91, Graboszyce

CZAS
punktor Oglądnięcie całego założenia z zewnątrz zajmuje ok. 20 minut

WSTĘP
punktor Podczas moich odwiedzin oficjalnie zabroniony, o czym informowały tabliczki, ale nikt tego nie pilnował. Do środka wejścia nie było.



Położenie i dojazd


Zachodnia część woj. małopolskiego. 7 km na północ od Wadowic, 20 km na południowy wschód od Oświęcimia. Zobacz na mapie.
Dwór stoi przy głównej drodze Zator - Wadowice. Jadąc samochodem można zaparkować pod samym dworem.

GPS
Współrzędne geograficzne:

Otwórz w:  Google Maps,  Bing Maps,  Openstreet Maps
format D (stopnie):   N49.948307° E19.449567°  
format DM (stopnie, minuty):   49° 56.89842'N 19° 26.97402'E
format DMS (stopnie, minuty, sekundy):   49° 56' 53.91''N 19° 26' 58.44''E 



Bibliografia



punktor Kornecki Marian - Zamki i dwory obronne ziemi krakowskiej
punktor Dryja Sławomir, Sławiński Stanisław - Dwór w Graboszycach k. Zatora w świetle ostatnich badań : dwie pierwsze fazy budowy (XV-XVII w.)

Galeria zdjęć


Klikając w zdjęcie otrzymasz jego powiększenie w nowym oknie. Okno to można zamknąć kliknięciem w dowolny punkt POZA zdjęciem.

Graboszyce - Dwór w 2017 r. Graboszyce - Dwór w 2017 r.
Zdjęcia z czerwca 2017 nadesłane przez Piotra

Graboszyce - Dwór Graboszyce - Dwór od frontu Graboszyce - Dwór Graboszyce - Dwór z boku Graboszyce - Widok z parku Graboszyce - Tylny ryzalit Graboszyce - Tylny ryzalit Graboszyce - Dwór z oddali Graboszyce - Najlepiej zachowany budynek gospodarczy Graboszyce - Resztki budynków gospodarczych Graboszyce - Resztki budynków gospodarczych Graboszyce - Resztki budynków gospodarczych
Zdjęcia wykonane zimą 2002/2003

Graboszyce - Dwór Graboszyce - Jedno z wejść do piwnic Graboszyce - Okno na ścianie wschodniej Graboszyce - Portal wejściowy Graboszyce - Napis nad portalem Graboszyce - Portal wewnątrz dworu Graboszyce - Wnętrze dworu na parterze, wyżej ani niżej wejścia nie ma
Zdjęcia z jesieni 2002 nadesłane przez Grzegorza Karczmarczyka


Filmy wideo


Lancia Pana Dziedzica - podcast o dworze w Graboszycach



Noclegi


punktor Wadowice - Hotel "Marten" , Klecza Dolna 11a, tel. (033) 823 27 60
punktor Wadowice - Ośrodek Wojskowy, ul. Wojska Polskiego 17, tel. (033) 823 38 17
punktor Zator - Ośrodek Rekreacyjny OUTM Katowice, ul. Parkowa 6, tel. (033) 841 24 78
punktor Zator - Ośrodek Wypoczynkowy KWK Janina, tel. (033) 841 22 61


Proponujemy wyszukanie noclegu w opisywanej miejscowości lub jej okolicy w serwisach noclegowych. Oferty cenowe online są zwykle atrakcyjniejsze niż rezerwacje telefoniczne!


oferta noclegowa 1       

Miniforum

Powrót na górę

Zapraszam do przesyłania swoich wypowiedzi i komentarzy odnośnie opisywanego zamku. Ukazują się one na stronie od razu po wpisaniu do formularza.

Ostatnie wpisy

  • Re: Nareszcie remont!       Autor:  Hehe      Data:  2018-11-17 16:30:34
    Wydaje się,że wszystko znów stanęło i w 2018 nie będzie żadnego otwarcia, bo i nie ma co otwierać
  • Piękno z błendami w sztuce konserwacji zabytków.       Autor:  pasionat      Data:  2017-05-15 11:08:08
    Obejrzałem fasadę. Jest do odtworzenia w starej technologii.
  • Re: Nareszcie remont!       Autor:  Obserwatorka      Data:  2016-11-26 12:06:49
    Została wymieniona stolarka okienna a teraz są prace przy fasadzie. Prawdopodobnie otwarcie w 2018r chyba że uda im się coś wcześniej;)





Powót do strony startowej
Powrót do strony startowej

(c) 2001-2024 bd - Kontakt - Polityka Prywatności
Wszelkie prawa do własnych zdjęć i tekstów zastrzeżone, nie mogą być one wykorzystywane bez mojej zgody. Nie udzielam pozwolenia na kopiowanie opisów.